Tosaíonn eitilt shábháilte ar an talamh - agus tá EASA ag déanamh aerfoirt níos sábháilte ó 2014. Baineann obair EASA ar aerfoirt le gach rud a fheiceann tú agus tú ag breathnú amach as an bhfuinneog agus tú ag fanacht le d’eitilt, chomh maith le go leor rudaí nach bhfuil le feiceáil ach atá fós i bhfeidhm chun sábháilteacht a áirithiú. 
Cuirimis tús le míniú téarmaíochta: i ‘dteanga eitlíochta EASA’ tagraítear d’aerfoirt mar ‘aeradróim’. San alt EASA Light seo leanfaimid orainn ag úsáid an téarma ‘aerfort/aerfoirt’, ach glacaimis nóiméad chun an dá théarma sin a mheas.
Cad is aeradróm ann?
Is éard is aeradróm ann limistéar sainithe aerfoirt a úsáidtear le haghaidh teacht, imeacht agus gluaiseacht ar an dromchla aerárthaí. I measc na n-aeradróm tá aerpháirceanna, héileapoirt, aerfoirt agus aerbhunáiteanna míleata.
Cén fáth a dtagraíonn EASA do ‘aeradróim’ in ionad ‘aerfoirt’?
Chomh maith leis an mbonneagar a úsáideann an t-aerárthach, tá críochfort/críochfoirt ag aerfort ina bhfuil siopaí, carrchlóis agus saoráidí eile nach n-úsáidtear le haghaidh oibríochtaí aerárthaí. Cé gur cuid d’aerfort é aeradróm de ghnáth, níl gach limistéar d’aerfort san áireamh i rialacháin sábháilteachta aeradróim an AE. Níl feidhm ag na rialacháin seo ach amháin maidir leis an mbonneagar a úsáideann aerárthaí agus, dá bhrí sin, an chúis atá leis an téarma teicniúil ‘aeradróm’ a úsáid.
Cén ról atá ag EASA maidir le haerfoirt?
Tá aerfoirt casta de réir nádúir agus is cuid lárnach iad den ghréasán iompair a sholáthraíonn taisteal sábháilte agus tapa. Is iad sin pointe cóineasaithe na n-oibreoirí aerfoirt, na n-oibreoirí aerlínte, na láimhseálaithe ar an talamh agus na soláthraithe seirbhísí aerloingseoireachta. Tá aerfoirt á gcomhtháthú i sainchúram EASA ó 2009 i leith. An tráth sin, chinn an Coimisiún, i gcomhaontú leis na Ballstáit (AE + stáit CSTE: an Iorua, an Eilvéis, an Íoslainn agus Lichtinstéin), go mbeidh ar aerfoirt áirithe rialacha comhchoiteanna sábháilteachta an AE a chur i bhfeidhm. Tugadh sainordú do EASA na rialacha sin a fhorbairt, agus ghlac an tAontas Eorpach iad ina dhiaidh sin. Foilsíodh na chéad rialacha AE maidir le haerfoirt in 2014 agus rinneadh iad a nuashonrú roinnt uaireanta ó shin chun ardleibhéal sábháilteachta a áirithiú ag na haerfoirt.
Ullmhaíonn EASA na rialacha do na húdaráis inniúla a dhéanann maoirseacht ar na haerfoirt, chomh maith leis na rialacha maidir le heagrú agus oibríochtaí na n-aerfort. Tá na rialacha sin sna Rialacha Cur Chun Feidhme, sna Modhanna Inghlactha Comhlíonta agus san Ábhar Treorach, mar a thugtar orthu, de Rialachán 139/2014. Ina theannta sin, ullmhaíonn saineolaithe EASA na sonraíochtaí Deimhniúcháin maidir le dearadh bhonneagar an aerfoirt, bunaithe ar rialacha na hEagraíochta Eitlíochta Sibhialta Idirnáisiúnta (ICAO). Áireofar láimhseáil ar an talamh freisin i bpíosa nua reachtaíochta a bhfuiltear ag súil leis faoi dheireadh 2024.
Más mian leat tuilleadh eolais a fháil, féach rialacha EASA maidir le haerfoirt.
Cad iad na haerfoirt nach mór dóibh rialacha comhchoiteanna sábháilteachta AE a chur i bhfeidhm?
Aerfoirt a chomhlíonann na critéir seo a leanas:
- (a) atá ar oscailt lena n-úsáid ag an bpobal;
- (b) atá ag freastal ar aeriompar tráchtála; agus
- (c) a bhfuil rúidbhealach uirlisí pábháilte acu ar 800 méadar nó níos mó a achar, nó nach bhfónann ach do héileacaptair amháin trí nósanna imeachta uirlisí ascnaimh nó imeachta a úsáid;
Mar sin féin, is féidir leis an mBallstát ábhartha roinnt aerfort a dhíolmhú ó na rialacha sin a chur i bhfeidhm, fad is atá a dtrácht íseal: níos lú ná 10,000 paisinéir aeriompair tráchtála agus gan níos mó ná 850 gluaiseacht a bhaineann le hoibríochtaí lasta in aghaidh na bliana.
Comhlíonann níos mó ná 500 aerfort na critéir atá liostaithe thuas, agus díolmhaíodh thart ar 130 aerfort mar gheall ar thrácht íseal, rud a fhágann 400 aerfort ar an iomlán a chuireann rialacha sábháilteachta AE i bhfeidhm maidir leis an bhfearann sin.
Is féidir leat a fháil amach go héasca an bhfuil an t-aerfort a bhfuil tú ag eitilt chuige nó uaidh faoi shainchúram EASA. Níl le déanamh agat ach cuardach a dhéanamh anseo. Ná bíodh iontas ort aerfoirt atá lonnaithe i La Réunion, i nGuadalúip, in Martinique nó in Oileánra Svalbard a fheiceáil ar an liosta. Baineann na haerfoirt sin leis na ‘críocha thar lear’, mar a thugtar orthu, áit a bhfuil rialacha an AE infheidhme freisin.
Do thuras tríd an aerfort mar phaisinéir agus an chaoi a n-áirithíonn EASA go bhfuil sé sábháilte
Tá d’eitilt ar tí tús a chur le bordáil. Sroicheann tú an t-aerárthach trí dhroichead bordála atá ceangailte go díreach leis, ar an mbus nó go simplí trí shiúl ar an naprún aerfoirt. Tá do shábháilteacht á rialú ag rialacha sábháilteachta aerfoirt AE a áirithíonn go sroicheann tú an t-aerárthach go sábháilte.
Tá tú i do shuí taobh istigh den aerárthach agus é ag ullmhú d’innill talún. Tá córas iomlán i bhfeidhm chun a áirithiú nach mbeidh aon imbhuailtí ar an naprún aerfoirt, ar na bealaí innealta ná ar an rúidbhealach, le haerárthaí, feithiclí ná daoine eile, agus go n-imeoidh d’eitleán go dtí an suíomh imeachta go sábháilte. Féach taobh amuigh den fhuinneog: tabharfaidh tú faoi deara marcálacha ar an bpábháil agus comharthaí. Má bhíonn an oíche ann nó má bhíonn droch-infheictheacht ann, tabharfaidh tú faoi deara freisin go bhfuil na soilse ar an bpábháil ar siúl – rud atá á rialú ag EASA freisin.
Mar shampla, ainmníonn dathanna na marcálacha ar an bpábháil suíomhanna áirithe ar bhonneagar an aerfoirt. Má fheiceann tú marcálacha buí, tá d’aerárthach ar an naprún aerfoirt nó ar bhealach innealta. Ciallaíonn marcálacha bána gur shroich d’aerárthach an rúidbhealach. Ós rud é go bhfuil aerfoirt á n-úsáid ag aerárthaí agus ag píolótaí ó gach cearn den domhan, tá na marcálacha agus na soilse céanna ag gach aerfort agus ní mór dóibh na ceanglais dearaidh chéanna a chomhlíonadh. Áirithítear leis sin nach gcuirtear mearbhall ar phíolótaí agus gur féidir leo nascleanúint a dhéanamh go sábháilte gan beann ar shuíomh an aeradróim.
Tá d’eitleán ag éirí de thalamh nó ag tuirlingt. Seo iad na céimeanna níos contúirtí den eitilt. Áirithítear le rialacha sábháilteachta AE maidir le haerfoirt go ndéantar an rúidbhealach a dhearadh i gceart, agus go gcoinnítear a dhromchla i riocht leordhóthanach, saor ó bhacainní agus ó smionagar. Ina theannta sin, tá seirbhísí tarrthála dóiteáin aerfoirt réidh le gníomhú láithreach i gcás éigeandála agus sainítear a gcumais sna rialacháin chéanna.
Tá na gairmithe sin i measc na laochra neamhaitheanta de shábháilteacht eitlíochta. Tá súil againn i gcónaí nach bhfuil siad ag teastáil, ach áirithítear go bhfuil siad ann nuair a bhíonn siad de dhíth.
Aerfoirt agus príomhlimistéir riosca
Mar gheall ar chineál casta na n-aerfort, d’fhéadfadh riosca a bheith ag baint lena n-oibríochtaí agus sin an fáth nach mór saincheisteanna a bhaineann le sábháilteacht a shainaithint, aghaidh a thabhairt orthu agus faireachán a dhéanamh orthu. Tá EASA ag obair i gcomhar lena pháirtithe leasmhara chun aon saincheist sábháilteachta a shainaithint agus chun teacht ar chomhaontú maidir leis na bealaí chun aghaidh a thabhairt orthu. Mar thoradh ar an obair sin, sainaithníodh roinnt saincheisteanna sábháilteachta, sannadh rátáil tosaíochta dóibh agus nascadh le príomhlimistéar riosca iad.
Is iad na príomhlimistéir riosca ná cinneadh a dhéanamh maidir leis an cineál timpistí is dóichí a d’fhéadfadh dul in olcas tar éis eachtra. Chun tuilleadh a léamh ar shaincheisteanna sábháilteachta a d’fhéadfadh a bheith ann d’aerfoirt agus ar an gcaoi a mbaineann siad leis na 10 bpríomhlimistéar riosca, féach ar an bPlean Eorpach um Shábháilteacht Eitlíochta.
Tá an chuid is mó de na saincheisteanna sábháilteachta a sainaithníodh ag na haerfoirt nasctha leis an bpríomhlimistéar riosca ‘damáiste ar an talamh’ agus eascraíonn siad as na gníomhaíochtaí láimhseála ar an talamh. Sin an fáth a ndearnadh an cinneadh gníomhaíochtaí láimhseála ar an talamh a rialáil freisin. Is é sin an rialachán nua a bhfuiltear ag súil go bhfoilseofar é faoi dheireadh 2024, mar a luadh níos luaithe.