Een veilige vlucht begint op de grond – en EASA maakt luchthavens veiliger sinds 2014. De werkzaamheden van EASA op luchthavens gaan niet alleen over alles wat u ziet wanneer u uit het raam kijkt in afwachting van uw vlucht, maar ook over veel dingen die niet meteen zichtbaar zijn maar die er wel zijn om de veiligheid te garanderen. 
Laten we beginnen met wat uitleg over de terminologie: in ‘EASA-luchtvaartjargon’ worden luchthavens “luchtvaartterreinen” genoemd. In dit artikel van EASA Light zullen we de term ‘luchthaven(s)’ blijven gebruiken, maar laten we eerst deze twee termen eens onder de loep nemen.
Wat is een luchtvaartterrein?
Een luchtvaartterrein is een afgebakend gebied van een luchthaven dat wordt gebruikt bij aankomst, vertrek en grondbewegingen van luchtvaartuigen. Luchtvaartterreinen omvatten vliegvelden, helihavens, luchthavens en militaire vliegbases.
Waarom heeft EASA het over ‘luchtvaartterreinen’ in plaats van ‘luchthavens’?
Naast de infrastructuur die door het luchtvaartuig wordt gebruikt, beschikt een luchthaven over een of meerdere terminals met winkels, parkeerplaatsen en andere faciliteiten die niet voor vluchtuitvoeringen worden gebruikt. Hoewel een luchtvaartterrein gewoonlijk deel uitmaakt van een luchthaven, zijn niet alle delen van een luchthaven opgenomen in de EU-veiligheidsvoorschriften voor luchtvaartterreinen. Deze voorschriften zijn alleen van toepassing op de infrastructuur die door luchtvaartuigen wordt gebruikt; vandaar de keuze voor de technische term ‘luchtvaartterrein’.
Wat is de rol van EASA als het gaat om luchthavens?
Luchthavens zijn van nature complex, vormen een essentieel onderdeel van het vervoersnetwerk en maken veilig en snel reizen mogelijk. Ze zijn de plek waar luchthavenexploitanten, luchtvaartmaatschappijen, grondafhandelaars en aanbieders van luchtvaartnavigatiediensten samenkomen. Luchthavens vallen sinds 2009 onder de bevoegdheid van EASA. De Commissie besloot toen, in overleg met de lidstaten (EU- + de EVA-landen: Noorwegen, Zwitserland, IJsland en Liechtenstein), dat bepaalde luchthavens de gemeenschappelijke veiligheidsvoorschriften van de EU moeten toepassen. EASA kreeg het mandaat om deze voorschriften te ontwikkelen, die vervolgens door de Europese Unie werden aangenomen. De eerste luchthavenvoorschriften van de EU werden in 2014 gepubliceerd en zijn sindsdien verschillende keren bijgewerkt om een hoog veiligheidsniveau op de luchthavens te waarborgen.
EASA stelt de regels op voor de bevoegde autoriteiten die toezicht houden op de luchthavens, en voor de organisatie en exploitatie van luchthavens. Deze regels zijn opgenomen in de zogeheten uitvoeringsbepalingen, aanvaardbare wijzen van naleving en richtsnoeren die zijn voorzien in Verordening nr. 139/2014. Daarnaast stellen EASA-experts op basis van de regels van de Internationale Burgerluchtvaartorganisatie (ICAO) de certificeringsspecificaties voor het ontwerp van de luchthaveninfrastructuur op. Nieuwe wetgeving die eind 2024 wordt verwacht, zal ook grondafhandeling omvatten.
Voor meer informatie kunt u de EASA-regels voor luchthavens raadplegen.
Welke luchthavens moeten de gemeenschappelijke veiligheidsvoorschriften van de EU toepassen?
Luchthavens die aan de volgende criteria voldoen:
- a) ze staan open voor openbaar gebruik;
- b) ze bedienen commercieel luchtvervoer; en
- c) ze beschikken over een verharde instrumentbaan van ten minste 800 meter, of worden uitsluitend gebruikt voor helikopters met instrumentnaderings- of vertrekprocedures.
Sommige luchthavens kunnen echter door hun lidstaat worden vrijgesteld van de toepassing van deze voorschriften, op voorwaarde dat hun verkeersvolume beperkt blijft: ze handelen minder dan 10 000 passagiers van commercieel luchtvervoer en niet meer dan 850 vrachtbewegingen per jaar af.
Meer dan 500 luchthavens voldoen aan de bovengenoemde criteria, waarvan ongeveer 130 luchthavens zijn vrijgesteld omdat ze kleine verkeersvolumes hebben, zodat er in totaal 400 luchthavens overblijven die de desbetreffende veiligheidsvoorschriften van de EU toepassen.
U kunt eenvoudig nagaan of de luchthaven waar u naartoe of vandaan vliegt onder de bevoegdheid van EASA valt. Zoek het hier op. Wees niet verbaasd als u in de lijst ook luchthavens ziet die gevestigd zijn in Réunion, Guadeloupe, Martinique of Spitsbergen. Deze luchthavens behoren tot de zogeheten ‘overzeese gebieden’, waar de EU-regels ook van toepassing zijn.
Uw reis door de luchthaven als passagier en hoe EASA ervoor zorgt dat die veilig verloopt
Uw vlucht begint bijna met boarden. U bereikt het vliegtuig via een direct daarmee verbonden vliegtuigslurf, per bus of gewoon door over het platform te lopen. Uw veiligheid wordt geregeld door de veiligheidsvoorschriften van de EU voor luchthavens, die ervoor zorgen dat u het vliegtuig veilig bereikt.
U zit in het vliegtuig dat bijna gaat taxiën. Er is een heel systeem dat ervoor zorgt dat er geen botsingen plaatsvinden met andere vliegtuigen, voertuigen of mensen op het platform, de taxibanen of de start- of landingsbaan, en dat uw vliegtuig veilig op de vertrekpositie aankomt. Als u uit het raampje kijkt, zult u markeringen zien op de verharde oppervlakken en op de borden. Als het nacht is of als de zichtbaarheid slecht is, zult u ook zien dat de baanverlichting brandt – ook daarvoor heeft EASA regels vastgelegd.
De kleuren van de markeringen op de verharde oppervlakken duiden bijvoorbeeld bepaalde locaties van de luchthaveninfrastructuur aan. Ziet u gele markeringen, dan bevindt uw vliegtuig zich op het platform of op een taxibaan. Witte markeringen betekenen dat uw vliegtuig de startbaan heeft bereikt. Aangezien luchthavens door vliegtuigen en piloten uit de hele wereld worden gebruikt, hebben alle luchthavens dezelfde markeringen en lichten en moeten zij aan dezelfde ontwerpvereisten voldoen. Zo worden piloten niet in verwarring gebracht en kunnen zij veilig navigeren ongeacht de locatie van het luchtvaartterrein.
Uw vliegtuig gaat opstijgen of landen. Dit zijn de riskantere fasen van de vlucht. De veiligheidsvoorschriften voor luchthavens van de EU zorgen ervoor dat de baan correct is ontworpen en dat het oppervlak in goede staat en vrij van obstakels en puin wordt gehouden. Daarnaast staan de brandbestrijdings- en reddingsdiensten van de luchthaven paraat om onmiddellijk actie te ondernemen in geval van nood; hun competenties zijn in dezelfde regelgeving vastgelegd.
Deze professionals zijn miskende helden als het gaat om de veiligheid van de luchtvaart. We hopen altijd dat ze niet hoeven worden ingezet, maar we zorgen ervoor dat ze ter plaatse zijn wanneer nodig.
Luchthavens en belangrijke risicogebieden
Vanwege de complexe aard van luchthavens kunnen de activiteiten er riskant zijn en om die reden moeten veiligheidsgerelateerde kwesties worden geïdentificeerd, aangepakt en gemonitord. EASA werkt samen met zijn belanghebbenden om eventuele veiligheidsproblemen in kaart te brengen en overeenstemming te bereiken over mogelijke oplossingen. Als gevolg van dit werk zijn verschillende veiligheidsproblemen vastgesteld; elk van deze problemen heeft een prioriteitsscore gekregen en is gelinkt aan een belangrijk risicogebied.
Belangrijke risicogebieden geven weer welk soort ongeval het meest waarschijnlijk is wanneer een situatie zou escaleren. Voor meer informatie over mogelijke veiligheidsproblemen op luchthavens en hoe deze verband houden met de tien belangrijke risicogebieden, kunt u het Europees plan voor de veiligheid van de luchtvaart raadplegen.
Het merendeel van de veiligheidsproblemen op luchthavens houdt verband met het belangrijke risicogebied “grondschade” en vloeit voort uit de grondafhandelingsactiviteiten. Daarom is besloten om ook de grondafhandelingsactiviteiten te reguleren. Dat zal gebeuren in de nieuwe verordening die naar verwachting, zoals eerder vermeld, eind 2024 zal worden bekendgemaakt.