Bezpieczny lot rozpoczyna się na ziemi, a EASA zwiększa bezpieczeństwo na lotniskach od 2014 r. Praca EASA na lotniskach dotyczy wszystkiego, co widzisz, patrząc przez okno w oczekiwaniu na lot, a także wielu rzeczy niewidocznych, ale mimo to zapewniających bezpieczeństwo. 
Zacznijmy od krótkiego wyjaśnienia terminologii: w żargonie lotniczym EASA porty lotnicze określane są mianem „lotnisk”. W niniejszym artykule EASA Light będziemy nadal używać terminu „lotnisko”, ale poświęćmy chwilę na przeanalizowanie tych dwóch terminów.
Co to jest lotnisko?
Lotnisko to wyznaczony obszar portu lotniczego, który służy do przylotów, odlotów i ruchu naziemnego statków powietrznych. Lotniska obejmują lądowiska, heliporty, porty lotnicze i wojskowe bazy lotnicze.
Dlaczego EASA mówi o „lotniskach”, a nie o „portach lotniczych”?
Port lotniczy, oprócz infrastruktury wykorzystywanej przez samoloty, posiada terminal(e) ze sklepami, parkingami i innymi udogodnieniami, które nie są wykorzystywane do operacji lotniczych. Chociaż lotnisko jest zazwyczaj częścią portu lotniczego, nie wszystkie obszary portu lotniczego są ujęte w unijnych przepisach dotyczących bezpieczeństwa lotnisk. Przepisy te mają zastosowanie wyłącznie do infrastruktury wykorzystywanej przez statki powietrzne, stąd powód stosowania technicznego terminu „lotnisko”.
Jaką rolę pełni EASA w kontekście portów lotniczych?
Porty lotnicze są z natury złożone i stanowią kluczową część sieci transportowej zapewniającej bezpieczne i szybkie podróże. Stanowią punkt zbieżny dla operatorów lotnisk, operatorów linii lotniczych, firm obsługi naziemnej i dostawców usług żeglugi powietrznej. Od 2009 r. EASA włączyła lotniska do swoich kompetencji. To właśnie wtedy Komisja, w porozumieniu z państwami członkowskimi (państwami UE+ EFTA: Norwegią, Szwajcarią, Islandią i Liechtensteinem), zdecydowała, że niektóre porty lotnicze będą musiały stosować wspólne unijne przepisy bezpieczeństwa. EASA otrzymała mandat na opracowanie tych przepisów, które następnie zostały przyjęte przez Unię Europejską. Pierwsze przepisy UE dotyczące portów lotniczych opublikowano w 2014 r. i od tego czasu były one kilkakrotnie aktualizowane w celu zapewnienia wysokiego poziomu bezpieczeństwa w portach lotniczych.
EASA opracowuje przepisy dla właściwych organów nadzorujących lotniska, a także przepisy dotyczące organizacji i funkcjonowania portów lotniczych. Zasady te są zawarte w tak zwanych przepisach wykonawczych, akceptowalnych sposobach spełnienia wymagań i wytycznych do rozporządzenia 139/2014. Ponadto eksperci EASA przygotowują specyfikacje certyfikacyjne dla projektu infrastruktury lotniska, w oparciu o zasady Międzynarodowej Organizacji Lotnictwa Cywilnego (ICAO). Nowe przepisy, które mają wejść w życie pod koniec 2024 r., będą również obejmować obsługę naziemną.
Więcej informacji na ten temat można znaleźć w przepisach EASA dotyczących portów lotniczych.
Które porty lotnicze muszą stosować wspólne zasady bezpieczeństwa UE?
Porty lotnicze, które spełniają następujące kryteria:
- a) są otwarte do użytku publicznego;
- b) obsługuje komercyjny transport lotniczy; oraz
- c) posiadają utwardzony pas startowy z przyrządami o długości co najmniej 800 metrów lub obsługują wyłącznie śmigłowce korzystające z procedur podejścia lub odlotu według wskazań przyrządów;
Niektóre porty lotnicze mogą jednak zostać zwolnione przez właściwe państwo członkowskie ze stosowania tych przepisów, pod warunkiem że ruch na nich pozostaje niewielki: poniżej 10 000 pasażerów w transporcie lotniczym i nie więcej niż 850 operacji związanych z przewozami towarowymi rocznie.
Ponad 500 lotnisk spełnia powyższe kryteria, natomiast około 130 lotnisk zostało zwolnionych ze względu na niewielki ruch, co oznacza, żełącznie 400 lotnisk stosuje przepisy bezpieczeństwa UE w tym zakresie.
Możesz łatwo sprawdzić, czy lotnisko, z którego lub na które lecisz, podlega nadzorowi EASA. Po prostu wyszukaj je tutaj. Nie zdziw się, jeśli na liście znajdą się lotniska zlokalizowane na Reunion, Gwadelupie, Martynice i Svalbardzie. Te porty lotnicze należą do tzw. „terytoriów zamorskich”, w których zastosowanie mają również przepisy UE.
Twoja podróż przez lotnisko jako pasażer i jak EASA dba o jej bezpieczeństwo
Za chwilę rozpocznie się wejście na pokład samolotu obsługującego Twój lot. Do samolotu można dotrzeć bezpośrednio przez pomost, autobusem lub pieszo po płycie postojowej. Bezpieczeństwo pasażerów regulują przepisy bezpieczeństwa lotnisk UE, które mają na celu zagwarantowanie bezpiecznego dotarcia na pokład samolotu.
Siedzisz w samolocie, który przygotowuje się do kołowania. Istnieje cały system zapewniający, że na płycie postojowej, drogach kołowania lub pasie startowym nie dojdzie do kolizji z innymi samolotami, pojazdami lub ludźmi, a samolot bezpiecznie dotrze do miejsca odlotu. Spójrz za okno: zauważysz oznaczenia na chodniku i znaki. W porze nocnej lub w warunkach ograniczonej widoczności można również zauważyć włączone światła na chodniku – to również podlega regulacjom EASA.
Na przykład kolory oznaczeń na nawierzchni wskazują określone miejsca na infrastrukturze portu lotniczego. Jeśli widzisz żółte oznaczenia, oznacza to, że samolot znajduje się na płycie postojowej lub na drodze kołowania. Białe oznaczenia to znak, że samolot dotarł do pasa startowego. Ponieważ z lotnisk korzystają samoloty i piloci z całego świata, wszystkie lotniska mają takie same oznaczenia i światła oraz muszą spełniać te same wymagania projektowe. Dzięki temu piloci nie mają wątpliwości i mogą bezpiecznie poruszać się po lotnisku, niezależnie od jego położenia.
Samolot właśnie startuje lub ląduje. Są to bardziej ryzykowne etapy lotu. Przepisy UE dotyczące bezpieczeństwa lotnisk zapewniają, że pas startowy jest prawidłowo zaprojektowany, a jego nawierzchnia utrzymywana jest w odpowiednim stanie, wolna od przeszkód i zanieczyszczeń. Ponadto lotniskowe służby ratowniczo-gaśnicze są gotowe do podjęcia natychmiastowych działań w razie wystąpienia sytuacji kryzysowej, a ich kompetencje określają te same przepisy.
Ci profesjonaliści zaliczają się do grona niedocenianych bohaterów bezpieczeństwa lotnictwa. Zawsze mamy nadzieję, że nie będą potrzebni, ale dbamy o to, aby byli dostępni, gdy zajdzie taka potrzeba.
Porty lotnicze i kluczowe obszary ryzyka
Ze względu na złożony charakter portów lotniczych ich działalność może być ryzykowna, dlatego też należy identyfikować, rozwiązywać i monitorować kwestie związane z bezpieczeństwem. EASA współpracuje ze swoimi zainteresowanymi stronami w celu zidentyfikowania wszelkich problemów bezpieczeństwa i ustalenia sposobów ich rozwiązania. W wyniku tych prac zidentyfikowano szereg problemów dotyczących bezpieczeństwa, nadano im priorytet i powiązano z kluczowym obszarem ryzyka.
Kluczowe obszary ryzyka to określenie najbardziej prawdopodobnych rodzajów wypadków, do których mogło dojść w wyniku zdarzenia. Więcej informacji na temat potencjalnych problemów bezpieczeństwa dla portów lotniczych oraz ich związku z 10 kluczowymi obszarami ryzyka można znaleźć w europejskim planie bezpieczeństwa lotniczego.
Większość problemów bezpieczeństwa zidentyfikowanych na lotniskach wiąże się z kluczowym obszarem ryzyka, jakim są „uszkodzenia naziemne”, i wynikają z działalności obsługi naziemnej. Dlatego podjęto decyzję o uregulowaniu również działalności związanej z obsługą naziemną. Jak już wcześniej wspomniano, nowe rozporządzenie ma zostać opublikowane pod koniec 2024 r.