Όσον αφορά τη βιωσιμότητα της αεροπορίας, δίνεται μεγάλη έμφαση στη φάση λειτουργίας του αεροπλάνου, δηλαδή όταν το αεροπλάνο εκτελεί πτήσεις και μεταφέρει επιβάτες ή φορτίο στους προορισμούς τους. Πράγματι, ο περιβαλλοντικός αντίκτυπος είναι μεγαλύτερος κατά τη φάση αυτή, λόγω των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και του θορύβου που παράγονται. Ωστόσο, τα στάδια της παραγωγής και του τέλους του κύκλου ζωής έχουν επίσης περιβαλλοντικό αντίκτυπο, και συνεπώς προσφέρουν δυνατότητες βελτίωσης.
Επειδή η φάση του τέλους του κύκλου ζωής ενός αεροσκάφους είναι ένας τομέας που δεν είχε ακόμη μελετηθεί σε βάθος, ο EASA ανέθεσε τη διεξαγωγή μελέτης για το θέμα αυτό. Η εν λόγω μελέτη κατέληξε στην εκπόνηση της έκθεσης Assessment of the environmental sustainability status in the Aviation Maintenance and Production Organisation Domain (Αξιολόγηση της κατάστασης περιβαλλοντικής βιωσιμότητας στον τομέα των φορέων συντήρησης και παραγωγής αεροσκαφών), η οποία δημοσιεύθηκε το 2023.
Γιατί και πότε «αποσύρονται» τα αεροσκάφη
 |
| Αποσυναρμολόγηση μέρους αεροσκάφους (Envisa, 2022) |
Τα αεροσκάφη τίθενται εκτός λειτουργίας για δύο βασικούς λόγους: για λόγους ασφάλειας ή για οικονομικούς λόγους. Η μέση ηλικία απόσυρσης των αεροσκαφών είναι τα 25-30 έτη για τα επιβατικά αεροσκάφη και τα 30-40 έτη για τα φορτηγά αεροσκάφη. Τα αεροσκάφη θεωρούνται απόβλητα μόλις ληφθεί η τελική απόφαση παροπλισμού και εφαρμοστεί η πρώτη αποξήλωση του αμαξώματος του αεροσκάφους, γεγονός που σημαίνει ότι το αεροσκάφος δεν θα πετάξει ξανά.
Σε ολόκληρο τον κόσμο, κατά μέσο όρο 650 εμπορικά αεροσκάφη αποσύρονταν ετησίως κατά την προηγούμενη δεκαετία και πάνω από το 30 % του σημερινού στόλου στην Ευρώπη αναμένεται να αποσυρθεί κατά την επόμενη δεκαετία. Επομένως, η αξιοποίηση ενός παροπλισμένου αεροσκάφους συμβάλλει επίσης στη βιωσιμότητα των αερομεταφορών.
Το προϊόν μετά την απόσυρση
Μετά τον παροπλισμό, τα αεροσκάφη αποσυναρμολογούνται και εισέρχονται στη λεγόμενη διαδικασία επεξεργασίας αποβλήτων, όπου τα υλικά υφίστανται επεξεργασία για να ανακυκλωθούν, να ανακυκλωθούν με αναβάθμιση αξίας, να χρησιμοποιηθούν για ανάκτηση ενέργειας ή να αποσταλούν σε χώρους υγειονομικής ταφής.
Επαναχρησιμοποίηση στην αεροπορία
Παρελκόμενα αεροσκαφών που βρίσκονται σε κατάσταση επιχειρησιακής λειτουργίας μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν ως ανταλλακτικά για άλλα αεροσκάφη, όπως κινητήρες, βοηθητικές μονάδες ισχύος, συστήματα προσγείωσης και άλλα παρελκόμενα. Αυτή η επαναχρησιμοποίηση επηρεάζεται από τη διαθεσιμότητα των αρχείων που τηρούνται για τα παρελκόμενα και καθορίζουν την αξία του παρελκομένου και τη δυνατότητα επανένταξής του στην αεροδιαστημική βιομηχανία. Για να επαναχρησιμοποιηθούν, οι εν λόγω εξοπλισμοί και τα παρελκόμενα χρειάζονται έγκυρη έγκριση.
Εναλλακτική χρήση σε κλάδους εκτός του κλάδου αεροπορικών ταξιδιών
 |
| Τμήμα καμπίνας αεροσκάφους που υποβάλλεται σε επεξεργασία για να επαναχρησιμοποιηθεί ως γραφείο (Envisa, 2022) |
Η εναλλακτική χρήση αναφέρεται σε χρήσεις για διαφορετικό σκοπό από αυτόν για τον οποίο σχεδιάστηκε το παρελκόμενο. Κατά τη χρησιμοποίηση παρελκομένων και μερών αεροσκαφών για εναλλακτικές χρήσεις, προτεραιότητα είναι η διατήρηση της μορφής και της λειτουργίας τους, επομένως η διατήρηση της αξίας τους στο μέγιστο βαθμό. Ορισμένα παραδείγματα εναλλακτικής επαναχρησιμοποίησης είναι τα εξής:
- κατάρτιση και εκπαίδευση,
- κινηματογραφικές και τηλεοπτικές παραγωγές,
- έπιπλα,
- χώροι γραφείων,
- συλλεκτικά αντικείμενα για τους λάτρεις της αεροπορίας,
- χρήση των παρελκομένων σε ορισμένες άλλες βιομηχανίες, για παράδειγμα, χρήση των πτερυγίων στροβίλου που μπορούν να ενσωματωθούν σε χερσαίους αεριοστρόβιλους.
Όταν η μορφή και η λειτουργία δεν μπορούν να διατηρηθούν, η έμφαση δίνεται στη διατήρηση των ιδιοτήτων του υλικού. Παραδείγματα διατήρησης των ιδιοτήτων των υλικών είναι:
- αναβαθμιστική ανακύκλωση αλουμινίου και τιτανίου αεροσκαφών,
- αναβαθμιστική ανακύκλωση ελαστικών,
- αναβαθμιστική ανακύκλωση πολύτιμων κρίσιμων πρώτων υλών σε κινητήρες αεριωθουμένων.
Υγειονομική ταφή
Ένας χώρος υγειονομικής ταφής είναι ένας χώρος διάθεσης αποβλήτων. Σύμφωνα με την ιεραρχία των αποβλήτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), η υγειονομική ταφή είναι η λιγότερο προτιμητέα επιλογή και θα πρέπει να περιορίζεται στο ελάχιστο αναγκαίο. Τα καλά νέα: έχει αποδειχθεί ότι τα υπάρχοντα αεροσκάφη που υφίστανται επεξεργασία στο τέλος του κύκλου ζωής τους μπορούν να μειώσουν σχεδόν στο μηδέν τον χώρο υγειονομικής ταφής.
Έλλειψη ειδικών οδηγιών για το τέλος του κύκλου ζωής ενός αεροσκάφους
Όταν οδικά οχήματα, όπως αυτοκίνητα ή φορτηγά, φθάνουν στο τέλος του κύκλου ζωής τους, προβλέπονται ειδικές οδηγίες της ΕΕ για τη διαχείριση των αποβλήτων που αφορούν τα εν λόγω οχήματα. Δεν υπάρχει ειδική ρύθμιση για τα αεροσκάφη. Όταν ένα αεροσκάφος φτάνει στο στάδιο του τέλους του κύκλου ζωής του θεωρείται ένα σύνολο αποβλήτων και, ως εκ τούτου, υπόκειται στις γενικές νομοθεσίες που αφορούν τα απόβλητα ανάλογα με τα υλικά που χρησιμοποιούνται. Για παράδειγμα, οι κανονισμοί της ΕΕ που αφορούν τα απόβλητα ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού, τις συσκευασίες και τα απόβλητα συσκευασίας, τα χημικά προϊόντα κ.λπ. ρυθμίζουν και τα εξαρτήματα αεροσκαφών. Επιπλέον, η οδηγία-πλαίσιο της ΕΕ για τα απόβλητα περιλαμβάνει γενικά στοιχεία για τη διαχείριση των αποβλήτων, όπως η αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει» και η ιεραρχία των αποβλήτων, τα οποία επηρεάζουν τη διαχείριση των αποβλήτων στην αεροπορία.
Οικολογικός σχεδιασμός: βιωσιμότητα και κυκλικότητα μέσω του σχεδιασμού
Επί του παρόντος, δεν υπάρχουν επίσημες απαιτήσεις για τον κλάδο των αερομεταφορών όσον αφορά τον σχεδιασμό νέων προϊόντων λαμβάνοντας υπόψη την ανάκτηση υλικών σε περίπτωση απόσυρσης αεροσκαφών. Ο οικολογικός σχεδιασμός περιλαμβάνει την ενσωμάτωση περιβαλλοντικών παραμέτρων σε όλες τις φάσεις του κύκλου ζωής του προϊόντος, συμπεριλαμβανομένου του «σχεδιασμού για τον παροπλισμό».
| Χαρακτηριστικά της κυκλικής οικονομίας (envisa, 2022) | |
|---|---|
 |
 Σχεδιασμός αεροσκαφών |
 Παραγωγή και μεταποίηση |
|
 Στάδιο χρήσης |
|
 Διαχείριση αποβλήτων |
|
 Εξόρυξη πρώτων υλών |
|
 Υπολειμματικά απόβλητα |
|
Η συμπερίληψη των αρχών οικολογικού σχεδιασμού αυξάνει τη βιωσιμότητα του κλάδου των αερομεταφορών, καθώς χρησιμοποιούνται πιο φιλικά προς το περιβάλλον υλικά και καθίσταται ευκολότερη η αποσυναρμολόγηση, η επαναχρησιμοποίηση και η ανακύκλωση υλικών και εξαρτημάτων. Τα υλικά που ανακυκλώνονται με μεγαλύτερη δυσκολία πρέπει να χρησιμοποιούνται όλο και λιγότερο.
Περαιτέρω βιβλιογραφία
Περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά με το θέμα αυτό, καθώς και διάφορες συστάσεις που απευθύνονται σε ευρύ φάσμα ενδιαφερόμενων μερών θα βρείτε στην έκθεση Αξιολόγηση της κατάστασης περιβαλλοντικής βιωσιμότητας στον τομέα των φορέων συντήρησης και παραγωγής αεροσκαφών ( διαθέσιμη μόνο στα αγγλικά).