Ekosistema tal-avjazzjoni sikura tinkiseb permezz ta’ ħafna atturi, bħall-ajruporti, il-fornituri ta’ servizzi ta’ kontroll tat-traffiku tal-ajru, il-manifatturi, l-operaturi, ir-regolaturi u oħrajn, filwaqt li tingħata prijorità lis-sikurezza f’dak kollu li jagħmlu.
Naturalment, inġenju tal-ajru li huwa sikur biex itir huwa parti importanti ħafna minn din is-sistema. Permezz tal-mandat ta’ ċertifikazzjoni tagħha, l-EASA qed tiggarantixxi li l-inġenji tal-ajru li jtiru ġewwa, ġewwa u barra l-Unjoni Ewropea (UE), u l-pajjiżi tal-EFTA (l-Iżlanda, il-Liechtenstein, in-Norveġja u l-Iżvizzera) ikunu sikuri, u dan iġib fiduċja fl-ivvjaġġar bl-ajru għaċ-ċittadini tal-UE. Dawn il-31 pajjiż flimkien huma magħrufa bħala l-Istati Membri tal-EASA.
Il-punti bażiċi
Sabiex isiru operattivi, l-inġenji tal-ajru l-ġodda jridu jiksbu validazzjoni magħrufa bħala “Ċertifikat tat-Tip” mill-awtorità regolatorja tal-avjazzjoni responsabbli. Dan iċ-ċertifikat jixhed li l-inġenju tal-ajru ta’ dan it-tip jissodisfa r-rekwiżiti tas-sikurezza stabbiliti mill-Unjoni Ewropea.
Ħafna drabi meta naħsbu dwar l-avjazzjoni, naħsbu f’ajruplani ċivili kummerċjali, madankollu, dan il-proċess ta’ ċertifikazzjoni u l-għoti ta’ Ċertifikat tat-Tip japplika għal diversi tipi ta’ inġenji tal-ajru bħal ajruplani żgħar, inġenji tal-ajru kbar li jaħdmu bir-rotors, blalen tal-arja, inġenju tal-ajru elettriċi b'kapaċità ta' qtugħ u nżul fl-art vertikali (e-VTOL).
L-EASA hija l-awtorità responsabbli għaċ-ċertifikazzjoni tal-inġenji tal-ajru ddisinjati fl-Istati Membri tal-EASA, madankollu l-Applikant huwa responsabbli mill-iżvilupp u d-disinn tal-Inġenju tal-Ajru u eventwalment biex juri l-konformità mar-rekwiżiti applikabbli.
Ċertifikazzjoni: approċċ b’żewġ pilastri ta’ sorveljanza tal-prodott u l-Organizzazzjoni tad-Disinn
Iċ-ċertifikazzjoni hija proċess b’żewġ pilastri: in-naħa tal-prodott (l-inġenju tal-ajru); u l-kapaċità tal-Organizzazzjoni tad-Disinn ta’ tali prodott li tkun qed tagħmel dan ix-xogħol.
Kif jindika l-isem, Organizzazzjoni tad-Disinn hija responsabbli mid-disinn tal-inġenju tal-ajru, kif ukoll minn kompiti oħrajn bħall-bidliet u t-tiswijiet fl-inġenju tal-ajru, fost l-oħrajn. Organizzazzjonijiet bħal dawn jeħtieġ li juru li għandhom l-organizzazzjoni, il-proċeduri, il-kompetenzi u r-riżorsi t-tajba. L-Organizzazzjonijiet tad-Disinn jeħtieġ li jiġu approvati mill-EASA. Din diġà hija parti importanti mill-proċess ta’ ċertifikazzjoni.
Meta tagħmel inġenju tal-ajru ġdid operazzjonali, l-EASA timminimizza r-riskji għas-sikurezza fuq in-naħa tal-prodott billi tivverifika l-konformità mal-ispeċifikazzjonijiet tekniċi u tottimizza l-prestazzjoni permezz tas-sorveljanza tal-Organizzazzjonijiet tad-Disinn.
Il-Proċess ta’ Ċertifikazzjoni
Il-proċess ta’ Ċertifikazzjoni tat-Tip jgħaddi minn 4 stadji:
- Bażi ta’ Familiarizzazzjoni Teknika u Ċertifikazzjoni;
- L-istabbiliment tal-Programm ta’ Ċertifikazzjoni;
- Id-dimostrazzjoni tal-konformità; u
- L-għeluq tekniku u l-ħruġ tal-approvazzjoni.
Huwa proċess formali u eżawrjenti ħafna. Għal inġenju tal-ajru kbir, bħall-ajruplani kummerċjali li ntajru fihom bħala passiġġieri, il-proċess normalment jieħu minn 5 sa 7 snin.
L-EASA toffri wkoll dak li nistgħu nsejħu “stadju minn qabel” — mhux obbligatorju — permezz tas-Servizzi ta’ Innovazzjoni tagħha. Permezz tas-Servizzi ta’ Innovazzjoni, l-EASA tappoġġa l-iżvilupp ta’ kunċett innovattiv mill-istadji bikrin meta kunċett bħal dan għadu mhux daqshekk matur.
Ejjew naħsbu f’kumpanija fittizja tal-manifattur imsejħa Superflying biex tintuża bħala eżempju biex tgħaddi mill-proċess ta’ ċertifikazzjoni.
(0) Ċertifikazzjoni minn qabel – servizzi ta’ innovazzjoni tal-EASA
SuperFlying, li għaliha r-regolatur huwa l-EASA, għandu kunċett għal inġenju tal-ajru ġdid. Bis-saħħa tas-Servizzi ta’ Innovazzjoni tal-EASA, SuperFlying diġà jista’ jikseb appoġġ fuq il-proġett tagħhom mill-istadji bikrija ħafna. Din il-ħidma qabel iċ-ċertifikazzjoni tappoġġja l-innovazzjoni billi tnaqqas kemm jista’ jkun ir-riskji għall-approvazzjoni, tiżgura li hija l-perkors it-tajjeb biex jiġu ssodisfati r-rekwiżiti ta’ ċertifikazzjoni u tantiċipa kwalunkwe lakuna jew kwistjoni regolatorja.
1. Bażi ta’ Familjarizzazzjoni Teknika u Ċertifikazzjoni
Bl-appoġġ tal-EASA jew mingħajru permezz tas-Servizzi ta’ Innovazzjoni, ladarba l-proġett ikun matur biżżejjed, SuperFlying jippreżenta l-proġett lill-EASA biex tapplika għaċ-Ċertifikazzjoni tat-Tip. F’dan l-istadju, il-kunċett tagħhom għall-inġenju tal-ajru jeħtieġ li jkun diġà definit sew. Il-prodott finali jista’ jkollu xi devjazzjonijiet żgħar mid-disinn oriġinali, iżda kwalunkwe bidla jeħtieġ li tiġi ġġustifikata.
Permezz ta’ skambji ma’ SuperFlying, l-EASA tistabbilixxi l-Bażi ta’ Ċertifikazzjoni. Il-Bażi taċ-Ċertifikazzjoni hija s-sett ta’ regoli li se japplikaw għaċ-ċertifikazzjoni. Dan jinkludi l-Ispeċifikazzjonijiet taċ-Ċertifikazzjoni (CS) rilevanti għat-tip ta’ inġenju tal-ajru (pereżempju, CS-25 huwa r-rekwiżit applikabbli għal Ajruplani Kbar) u kwalunkwe Kundizzjoni oħra li tista’ tapplika għal aspetti innovattivi speċifiċi ta’ dan l-inġenju tal-ajru.
L-avjazzjoni dejjem qed tevolvi. Wara 5 snin, l-EASA hija intitolata li tirrevedi l-Bażi taċ-Ċertifikazzjoni u taġġornaha b’kull ħaġa rilevanti li tgħallmet f’dak il-perjodu, pereżempju, rekwiżiti mtejba dwar l-istandards ambjentali.
2. Stabbiliment tal-Programm ta’ Ċertifikazzjoni
Id-determinazzjoni tal-Mezzi ta’ Konformità hija l-pass importanti li jmiss fil-proċess ta’ ċertifikazzjoni. L-EASA u l-Applikant se jiddefinixxu u jaqblu dwar il-mezzi biex tintwera l-konformità ma’ kull rekwiżit tal-Bażi taċ-Ċertifikazzjoni. L-approċċ magħżul se jiġi indirizzat fil-Programm ta’ Ċertifikazzjoni.
3. Dimostrazzjoni tal-konformità
Superflying se juri konformità tad-disinn tiegħu permezz tal-Mezzi ta’ Konformità miftiehma minn qabel. Affarijiet bħall-qafas tal-inġenju tal-ajru, il-magni, is-sistemi ta’ kontroll, is-sistemi elettriċi, il-prestazzjoni tat-titjira, eċċ., se jintwerew skont il-parti tar-rekwiżiti rilevanti tal-Bażi taċ-Ċertifikazzjoni. Hija r-responsabbiltà tal-esperti tal-EASA li jivverifikaw bir-reqqa d-dimostrazzjoni tal-konformità billi, pereżempju, jirrevedu d-dokumentazzjoni jew josservaw it-testijiet.
B’mod ġenerali, din hija l-itwal fażi tal-proċess taċ-Ċertifikazzjoni tat-Tip. Fil-każ ta’ inġenji tal-ajru kbar, il-perjodu biex titlesta d-dimostrazzjoni tal-konformità huwa stabbilit għal ħames snin u jista’ jiġi estiż biss jekk ikun debitament ġustifikat.
4. Għeluq tekniku u ħruġ tal-approvazzjoni
Eventwalment, meta tiġi stabbilita dimostrazzjoni tal-konformità, l-EASA tlesti l-valutazzjoni tagħha u toħroġ iċ-Ċertifikat tat-Tip. Superflyingissa huwa Detentur ta’ Ċertifikat tat-Tip. Dan ifisser li l-inġenju tal-ajru tagħhom jista’ jidħol fis-servizz u jibda l-operazzjonijiet tiegħu!
Ajrunavigabbiltà kontinwa
L-inġenjital-ajru ta’ Superfliying ġew iċċertifikati, iżda dan ma jfissirx li x-xogħol tal-EASA fl-iżgurar tas-sikurezza tal-ajru fuq in-naħa tal-inġenju tal-ajru jieqaf — l-EASA kkonkludiet biss il-proċess ta’ ċertifikazzjoni. Issa ngħaddu għal stadju ġdid imsejjaħ “ajrunavigabbiltà kontinwa”, li jfisser, li jiġi żgurat li l-inġenju tal-ajru jibqa’ sikur biex itir. Is-Superflying jeħtieġ jirrapporta lill-Awtorità Nazzjonali tiegħu kwalunkwe okkorrenza li tista’ twassal għal kundizzjoni mhux sikura. Meta dan iseħħ, tinfetaħ investigazzjoni u Superflying jeħtieġ li jipproponi azzjonijiet korrettivi biex ireġġa’ lura l-livell ta’ sikurezza. Għal darb’ oħra, dan il-proċess jeħtieġ li jiġi vvalidat mill-EASA.
Kooperazzjoni internazzjonali dwar iċ-Ċertifikazzjoni
L-EASA tivvalida ċ-Ċertifikati tat-Tip maħruġa mill-awtoritajiet tal-avjazzjoni tal-Istati Uniti tal-Amerika, il-Kanada u l-Brażil. Bl-istess mod, dawn l-awtoritajiet ivvalidaw ukoll iċ-Ċertifikati tat-Tip maħruġa mill-EASA. Dan minħabba li l-ftehimiet stabbiliti dwar ir-rikonoxximent reċiproku u l-aċċettazzjonijiet bejn dawn l-Awtoritajiet jiffaċilitaw il-proċess ta’ validazzjoni. Tipikament, l-awtorità ta’ validazzjoni tkun diġà f’kuntatt mal-awtorità ta’ ċertifikazzjoni matul il-proċess ta’ ċertifikazzjoni, biex tħaffef il-validazzjoni finali u tiżgura li kwalunkwe tħassib li jista’ jkollha jiġi indirizzat.
Għal dan l-inġenju tal-ajru, l-Airbus ippropona li jinbena tank tal-fjuwil ġdid, magħruf bħala t-Tank Ċentrali ta’ Wara. Il-proposta ġiet ikklassifikata bħala bidla sinifikanti kbira, ibbażata fuq l-eqreb inġenju tal-ajru derivat, l-A321Neo. It-Tank Ċentrali ta’ Wara kien jirrappreżenta disinn ġdid mhux tas-soltu, li ma kienx kopert b’mod sħiħ mill-ispeċifikazzjonijiet taċ-ċertifikazzjoni tas-CS-25 eżistenti. L-approċċ tal-EASA f’sitwazzjoni bħal din huwa li tistabbilixxi x’inhu magħruf bħala “Kundizzjonijiet Speċjali” biex jiġu indirizzati kwalunkwe nuqqasijiet jew inadegwatezzi fis-CS-25.
F’dan il-każ, l-isfida tas-sikurezza kienet ikkawżata miż-żieda tat-tank tal-fjuwil il-ġdid, integrat fi ħdan il-qafas, fin-naħa ta’ taħt tal-inġenju tal-ajru. Il-kundizzjonijiet speċjali stabbiliti ffukaw fuq is-sikurezza f’każ ta’ ħabta, is-sikurezza kontra n-nirien u l-protezzjoni tal-okkupanti. Pereżempju, ir-riskju ta’ nirien kellu jiġi mmitigat biex jippermetti evakwazzjoni sikura tal-passiġġieri u tal-ekwipaġġ f’aċċident.
Barra minn hekk, attrezzatura għall-inżul issaħħet u saru bidliet fl-istruttura lokali biex jakkomodaw il-piż tat-tlugħ mill-art miżjud li jirriżulta mill-fjuwil żejjed li jinġarr. Is-sistema tal-fjuwil ġiet adattata biex tintegra t-Tank Ċentrali ta’ Wara. Sar xi titjib ieħor tal-prodott, pereżempju għall-kontrolli tat-titjiriet. Fil-perjodu ta’ qabel iċ-ċertifikazzjoni, l-EASA u l-Airbus kellhom aktar minn 400 laqgħa konġunta ta’ esperti tekniċi, 900 siegħa ta’ test tat-titjir fuq tliet inġenji tal-ajru tat-test, aktar minn 500 dokument ta’ ċertifikazzjoni ġew prodotti, rieżaminati u ffirmati, testijiet saru fil-preżenza ta' osservatur, twettqu spezzjonijiet u tlestew l-awditi.

“L-għan ta’ kull azzjoni meħuda mill-EASA huwa li tiżgura li l-inġenju tal-ajru huwa sikur. Ir-rekwiżiti tagħna jistgħu jkunu pjuttost stretti u joħolqu sfidi sinifikanti għall-manifattur. Iżda għandna għan tassew komuni li niżguraw is-sikurezza.” — Florian Guillermet, direttur eżekuttiv tal-EASA, li jagħti ċ-Ċertifikat tat-Tip lill-Airbus A321XLR.
Żomm ruħek aġġornat dwar dak li jagħmel l-avjazzjoni sikura
Kif intqal qabel, iċ-ċertifikazzjoni ta’ inġenju tal-ajru hija biss parti waħda mil-kwistjoni sabiex jiġi żgurat li ċ-ċittadini tal-UE jibbenefikaw minn vjaġġi tal-ajru sikuri. Iċċekkja artikli oħra dwar EASA Light biex titgħallem aktar dwar x’jagħmel l-avjazzjoni sikura, pereżempju:
- Ir-rwol regolatorju tal-EASA
- L-ajruporti: kif l-EASA tiżgura l-ivvjaġġar bl-ajru sikur, fil-qtugħ mill-art u f’inżul l-art.
- Kooperazzjoni tal-EASA mal-Organizzazzjoni tal-Avjazzjoni Ċivili Internazzjonali (ICAO)
U rreġistra biex tiġi nnotifikat meta joħorġu artikli ġodda!