“Marktgebaseerde maatregelen” (MBM’s) zijn een belangrijke en doeltreffende manier om de emissies van de luchtvaart te verminderen. Zij vormen een aanvulling op technologische oplossingen, zoals nieuwe vliegtuigontwerpen, efficiëntere vluchtuitvoeringen en het gebruik van duurzame luchtvaartbrandstoffen.

In dit artikel wordt bijzondere aandacht besteed aan twee bestaande MBM’s in verband met luchtvaartactiviteiten, te weten het EU-emissiehandelssysteem (EU-ETS) en de compensatieregeling (Carbon Offsetting and Reduction Scheme for International Aviation, Corsia) van de Internationale Burgerluchtvaartorganisatie (ICAO).

Marktgebaseerde maatregelen (MBM’s)

Marktgebaseerde maatregelen (MBM’s) zijn instrumenten om de klimaatimpact van de luchtvaart aan te pakken en zo de emissies te verminderen. Deze aanvullende instrumenten gaan verder dan wat met operationele, technologische of duurzame luchtvaartbrandstoffen kan worden bereikt en spelen een belangrijke rol als het erom gaat de ambitieuze doelstellingen voor de luchtvaartsector te verwezenlijken. Het idee achter MBM’s is om de externe kosten van koolstofemissies te internaliseren, zodat de luchtvaartsector wordt gestimuleerd investeringen te doen om zijn koolstofvoetafdruk te verkleinen. Kortom: het is in het belang van de sector om de emissies terug te dringen als zij moeten opdraaien voor de kosten ervan.

Emissiehandel en compensatieregelingen

Emissiehandelssystemen (zoals EU-ETS) en compensatieregelingen (zoals Corsia) zijn beide gericht op luchtvaartemissies, maar werken verschillend. Bij emissiehandelssystemen gaat het doorgaans om het bereiken van economiebrede emissiereducties (zogenoemde plafonds), terwijl compensatieregelingen voorzien in de compensatie voor emissies door emissiebeperkingen in andere sectoren, zonder bijbehorend plafond.

EU-emissiehandelssysteem (EU-ETS) – plafond en handel

EU-ETS is een zogeheten “cap-and-trade”-systeem dat zowel in een emissieplafond voorziet als in een beperkt aantal verhandelbare emissierechten voor luchtvaartmaatschappijen om de totale uitstoot van broeikasgassen door de sector aan banden te leggen. EU-ETS is de hoeksteen van het beleid van de Europese Unie ter bestrijding van klimaatverandering.

Het totale aantal emissierechten is beperkt en neemt geleidelijk met een lineaire reductiefactor af om ervoor te zorgen dat de doelstelling van een vermindering van de CO₂-emissies in absolute zin over het hele systeem genomen wordt gehaald.

Voorbeeld:

Luchtvaartmaatschappij A heeft nog niet alle aan haar toegewezen emissierechten gebruikt en kan er daarom een aantal verkopen aan luchtvaartmaatschappij B.

Luchtvaartmaatschappij B heeft meer broeikasgassen uitgestoten dan zij aan emissierechten heeft en moet daarom emissierechten bijkopen van luchtvaartmaatschappij A.

Luchtvaartmaatschappijen kunnen hun overtollige emissierechten verkopen aan andere luchtvaartmaatschappijen die meer emissierechten nodig hebben.

De totale hoeveelheid emissierechten:

• is onderhevig aan een plafond
• neemt geleidelijk af opdat de luchtvaartsector aan de emissiereductiedoelstellingen voldoet.

De prijs van de emissierechten in het kader van EU-ETS wordt bepaald door vraag en aanbod, en hoe hoger de prijs, des te sterker de prikkel om emissies te reduceren. Een deel van de opbrengsten van geveilde emissierechten vloeit naar het innovatiefonds, waaruit subsidies worden verleend voor commerciële demonstraties van innovatieve koolstofarme technologieën die erop zijn gericht industriële oplossingen op de markt te brengen om Europa koolstofvrij te maken en de transitie naar klimaatneutraliteit te bevorderen.

Doel: EU-ETS zal naar verwachting in 2030 voor de betrokken sectoren een economiebrede emissiereductie van 43 % opleveren ten opzichte van 2005.

Corsia – Compensatieregeling van de ICAO

Doel: Corsia heeft ten doel om vanaf 2020 koolstofneutrale groei te bereiken, dat wil zeggen ervoor te zorgen dat de netto-CO₂-emissies van de internationale luchtvaart het niveau van 2020 niet overschrijden. Luchtvaartmaatschappijen worden ertoe verplicht compensatiecredits te kopen voor CO₂-emissies die de baseline van 2019-2020 te boven gaan.

Corsia voorziet in:

• beperking van de netto CO₂-emissies tot het niveau van 2020 en compensatie van eventuele CO₂-emissies boven het niveau van 2020
• emissiereductie in de hele sector volgens een holistische aanpak.

Bekijk de website van de ICAO voor meer informatie.

Gedegen en betrouwbare emissierapportage – werk maken van emissiereducties

EU-ETS en Corsia omvatten vergelijkbare systemen voor monitoring, rapportage en verificatie (MRV), die moeten waarborgen dat de in het kader van de regelingen verzamelde informatie over CO₂-emissies nauwkeurig en betrouwbaar is. Het MRV-systeem in het kort:

Elke luchtvaartmaatschappij stelt een emissiemonitoringplan op, dat door de nationale bevoegde autoriteiten wordt gecontroleerd en goedgekeurd. Luchtvaartmaatschappijen monitoren hun CO₂-emissies door het brandstofverbruik bij te houden of een instrument voor de raming van het brandstofverbruik te gebruiken.

De vereiste gegevens over CO₂-emissies worden door de luchtvaartmaatschappijen op jaarlijkse basis vergaard en gerapporteerd aan de bevoegde autoriteiten.

Verificatie van de gegevens over CO₂-emissies door derden waarborgt dat de gerapporteerde informatie nauwkeurig en juist is. De verificateur moet onafhankelijk zijn van de luchtvaartmaatschappij, internationale normen in acht nemen en voor de verificatietaak geaccrediteerd zijn door een nationale accreditatie-instantie.

EU-ETS en Corsia zijn in de afgelopen jaren aangepast en zullen ook in de toekomst verder worden ontwikkeld. Beide regelingen betrekking hebben op emissiereducties in aanvulling op wat met technologie, operationele maatregelen en duurzame luchtvaartbrandstoffen wordt bereikt. In de in 2022 te verschijnen volgende editie van het European Aviation Environmental Report (EAER) zal meer informatie en feitenmateriaal worden gepubliceerd.

Gevolgen voor passagiers

MBM’s zoals EU-ETS en Corsia en de daaraan verbonden emissiekosten moeten worden gezien als een instrument om de luchtvaartsector aan te moedigen de nodige investeringen te doen om zijn koolstofvoetafdruk te verkleinen.

In het verleden bedroegen de koolstofkosten ongeveer 0,2 % tot 1,3 % van de totale exploitatiekosten voor luchtvaartmaatschappijen en maakten zij maar een klein deel uit van de totale kosten in vergelijking met bijvoorbeeld vliegtuigbrandstof.

Hoewel luchtvaartmaatschappijen de kosten van de aankoop van ETS-emissierechten en/of Corsia-compensatiecredits mogelijk geheel of gedeeltelijk gaan doorberekenen aan de passagiers, is het effect op de ticketprijzen afhankelijk van verschillende factoren, waaronder de gevlogen afstand en de mate van concurrentie op een bepaalde vliegroute.

Bijdrage van EASA

EASA is nauw betrokken bij de uitwerking van MBM’s. Deze werkzaamheden omvatten onder meer:

technische ondersteuning van de Europese Commissie inzake MBM’s, met inbegrip van de vaststelling van normen in het kader van Corsia via relevante ICAO-fora en ondersteuning bij de uitvoering van EU-ETS;

steun aan internationale partners bij de uitvoering van Corsia via internationale samenwerkingsprojecten van EASA, bijvoorbeeld in Zuidoost-Azië, de eilanden in de Stille Oceaan, Afrika, het Caribisch gebied en Latijns-Amerika.

• Bekijk hier een van de technische samenwerkingsprojecten van EASA: capaciteitsopbouw voor de beperking van de CO₂-emissies van de luchtvaart in Afrika en het Caribisch gebied (Corsia Afrika en Caribisch gebied);

uitvoering van onderzoeksactiviteiten op het gebied van MBM’s, waaronder projecten in het kader van het onderzoeksprogramma Horizon 2020 en het Horizon EU-programma, die de afgelopen jaren snel in aantal zijn toegenomen.

• Bekijk hier een van de onderzoeksprojecten van EASA: milieuonderzoek – marktgebaseerde maatregelen.