Ważnym i skutecznym sposobem na obniżenie emisji pochodzących z lotnictwa są „środki rynkowe”, które mają dodatkowo uzupełniać rozwiązania technologiczne, takie jak nowe projekty samolotów, bardziej efektywne operacje i stosowanie zrównoważonych paliw lotniczych.

W niniejszym artykule skupiono się na dwóch istniejących środkach rynkowych, które obejmują działalność lotniczą: unijnym systemie handlu uprawnieniami do emisji (ETS) oraz opracowanym przez ICAO mechanizmie kompensacji i redukcji CO₂ dla lotnictwa międzynarodowego (CORSIA).

Środki rynkowe

Środki rynkowe to instrumenty służące ograniczeniu wpływu lotnictwa na klimat, tym samym przyczyniając się do redukcji emisji. Te dodatkowe narzędzia wykraczają poza to, co mogą osiągnąć środki operacyjne lub technologiczne bądź zrównoważone paliwa lotnicze i mają zasadnicze znaczenie dla osiągnięcia ambitnych celów wyznaczonych dla sektora lotnictwa. Podstawą koncepcji środka rynkowego jest internalizacja zewnętrznych kosztów emisji dwutlenku węgla, co stanowi zachętę dla sektora lotniczego do inwestowania w zmniejszenie swojego śladu węglowego. Innymi słowy sektor lotniczy ma interes w tym, by ograniczać emisje, bowiem w przeciwnym wypadku jest obciążony ich kosztami.

Systemy handlu uprawnieniami i kompensacji emisji

Zarówno systemy handlu uprawnieniami do emisji (ETS), jak i mechanizmy kompensacji (CORSIA) dotyczą emisji pochodzących z lotnictwa, ale różnią się sposobem działania. Systemy ETS zazwyczaj działają na rzecz ogólnogospodarczych celów redukcji emisji (tzw. „pułapów”), natomiast mechanizmy kompensacji rekompensują emisje poprzez zmniejszenie emisji w innych sektorach, ale bez związanego z tym pułapu.

Unijny system handlu uprawnieniami do emisji (EU ETS) – system pułapów i handlu

System EU ETS jest systemem pułapów i handlu, w ramach którego operatorzy linii lotniczych otrzymują ograniczoną liczbę uprawnień do emisji, co obniża całkowitą ilość emisji w sektorze. ETS jest podstawą polityki Unii Europejskiej w zakresie przeciwdziałania zmianom klimatu.

Całkowita liczba uprawnień do emisji jest ograniczona („pułapy”) i zmniejsza się w czasie poprzez współczynnik liniowy redukcji, zapewniając w ten sposób, że cel redukcji bezwzględnych wielkości emisji CO₂ jest realizowany na poziomie systemowym.

Przykład:

Operator linii lotniczych A nie wykorzystał wszystkich przyznanych mu uprawnień do emisji i w związku z tym może je sprzedać operatorowi linii lotniczych B.

Operator linii lotniczej B wykorzystał więcej emisji, niż jest to dla niego dostępne, musi zatem kupić dodatkowe uprawnienia od operatora linii lotniczej A.

Operatorzy linii lotniczych mogą handlować nadwyżkami swoich uprawnień do emisji z innym operatorem linii lotniczych, który napotyka / wytwarza emisje przekraczające ich własny przydział.

Oznacza to, że ogólnie ilość emisji:

• ma określony, ograniczony pułap;
• stopniowo zmniejsza się, co pozwala sektorowi lotniczemu osiągnąć cele w zakresie emisji.

Podaż i popyt na uprawnienia określają ich cenę w ramach systemu EU ETS, a im wyższa cena, tym silniejsza zachęta do redukcji emisji. Część dochodów uzyskanych na aukcjach uprawnień do emisji gazów cieplarnianych jest kierowana do funduszu innowacyjnego, który zapewni wsparcie dla komercyjnych projektów demonstracyjnych z użyciem innowacyjnych technologii niskoemisyjnych, mających na celu wprowadzenie na rynek rozwiązań przemysłowych służących dekarbonizacji Europy i pomagających jej w transformacji w kierunku neutralności klimatycznej.

Cel: Oczekuje się, że system EU ETS doprowadzi do zmniejszenia emisji w całej gospodarce o 43% w 2030 r. w porównaniu z poziomami z 2005 r., w sektorach objętych tym systemem.

ICAO CORSIA – mechanizm kompensacji

Cel: Celem systemu CORSIA jest osiągnięcie od 2020 r. wzrostu neutralnego pod względem emisji dwutlenku węgla – czyli zapewnienie, że emisje netto CO₂ z lotnictwa międzynarodowego nie przekroczą poziomu z 2020 r. Operatorzy linii lotniczych będą zobowiązani do zakupu jednostek emisji w celu zrekompensowania emisji CO₂ przekraczających wyznaczony poziom w latach 2019-2020.

Oznacza to, że:

• emisje netto CO₂ są ograniczone do poziomu z 2020 r., wszelkie emisje netto CO₂ powyżej poziomu z 2020 r. będą kompensowane w ramach systemu CORSIA;
• ograniczenie emisji w różnych sektorach, umożliwiające przyjęcie holistycznego podejścia do redukcji emisji.

Więcej informacji można znaleźć na stronie internetowej ICAO.

Rzetelne i wiarygodne raportowanie w zakresie emisji – realizacja celów redukcji emisji

Obydwa mechanizmy – EU ETS i CORSIA – obejmują podobne systemy monitorowania, raportowania i weryfikacji emisji (MRW) i mają zagwarantować, że informacje o emisjach CO₂ zebrane w ramach systemu są rzetelne i wiarygodne. System MRW to w skrócie:

Właściwe organy państw sprawdzają i zatwierdzają plan monitorowania emisji zaproponowany przez każdą linię lotniczą. Linie lotnicze będą monitorować swoje emisje CO₂ za pomocą metody monitorowania spalania paliwa lub narzędzia do jego szacowania.

Niezbędne informacje dotyczące CO₂ będą zestawiane co roku i raportowane przez linie lotnicze do właściwych organów.

Weryfikacja informacji o emisji CO₂ przez stronę trzecią daje pewność, że zgłoszone dane są dokładne i wolne od błędów. Weryfikator musi być niezależny od linii lotniczej, w swojej pracy musi przestrzegać międzynarodowych standardów i być akredytowany do tego zadania przez krajową jednostkę akredytującą.

Systemy EU ETS i CORSIA przechodziły w ubiegłych latach zmiany i będą nadal ewoluować w przyszłości. W obu przypadkach chodzi o osiągnięcie jeszcze większych redukcji emisji, niż te, które można osiągnąć dzięki środkom technologicznym i operacyjnym oraz zrównoważonym paliwom lotniczym. Więcej informacji i danych zostanie opublikowanych w kolejnym wydaniu Raportu o oddziaływaniu lotnictwa europejskiego na środowisko, którego publikację zaplanowano na 2022 r.

Skutki dla pasażerów

Środki rynkowe, takie jak EU ETS i CORSIA oraz związane z nimi koszty emisji dwutlenku węgla, należy postrzegać jako instrument zachęcający sektor lotniczy do inwestycji mających na celu zmniejszenie jego śladu węglowego.

W ujęciu historycznym koszty emisji dwutlenku węgla stanowiły około 0,2-1,3% całkowitych kosztów operacyjnych linii lotniczych, co stanowi niewielką część całkowitych kosztów w porównaniu np. z paliwem lotniczym.

Chociaż możliwe jest, że linie lotnicze przeniosą koszt zakupu uprawnień ETS lub jednostek emisji CORSIA na pasażerów w całości lub częściowo, to ceny biletów zależą od różnych czynników, w tym od dystansu lotu i sytuacji konkurencji na danej trasie.

Wkład EASA

EASA jest ściśle zaangażowana w prace nad środkami rynkowymi. Obejmuje to np.:

Wsparcie techniczne dla Komisji Europejskiej w zakresie środków rynkowych, w tym ustanawianie norm dla systemu CORSIA poprzez odpowiednie fora ICAO oraz wsparcie w zakresie wdrażania systemu EU ETS.

Wsparcie partnerów międzynarodowych we wdrażaniu systemu CORSIA poprzez projekty współpracy międzynarodowej EASA, na przykład w regionie Azji Południowo-Wschodniej, Wysp Pacyfiku, Afryki, Karaibów i Ameryki Łacińskiej.

• Zobacz projekt współpracy technicznej EASA „Capacity building for CO₂ mitigation from international aviation In Africa and the Caribbean (CORSIA Africa & the Caribbean)” [Budowanie potencjału w zakresie ograniczania emisji CO₂przez lotnictwo międzynarodowe w Afryce i na Karaibach (CORSIA Afryka i Karaiby)] .

Prowadzenie działalności badawczej w zakresie środków rynkowych, która obejmuje projekty w ramach programu badawczego „Horyzont 2020” oraz programu „Horyzont Europa”. Liczba tych projektów w ostatnich latach gwałtownie wzrosła.

• Sprawdź jeden z projektów badawczych EASA „Environmental Research - Market-based Measures” (Badania środowiskowe – środki rynkowe).