Ένας σημαντικός και αποτελεσματικός τρόπος για τη μείωση των εκπομπών που προέρχονται από τις αερομεταφορές είναι τα «Μέτρα που βασίζονται στην αγορά» (MBM), τα οποία έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να συμπληρώνουν τις τεχνολογικές λύσεις, όπως τα νέα σχέδια αεροσκαφών, τις πιο αποδοτικές λειτουργίες και τη χρήση βιώσιμων αεροπορικών καυσίμων.

Αυτό το άρθρο εστιάζει σε δύο υφιστάμενα MBM που καλύπτουν τις αεροπορικές δραστηριότητες, δηλαδή: το σύστημα εμπορίας εκπομπών της ΕΕ (ΣΕΔΕ) και το σύστημα αντιστάθμισης και μείωσης των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα για τις διεθνείς αεροπορικές μεταφορές (CORSIA) του Διεθνούς Οργανισμού Πολιτικής Αεροπορίας (ICAO).

Μέτρα που βασίζονται στην αγορά ή MBM

Τα μέτρα που βασίζονται στην αγορά (MBM) είναι μέσα που έχουν σχεδιαστεί για την αντιμετώπιση του κλιματικού αντίκτυπου των αερομεταφορών, συμβάλλοντας έτσι στη μείωση των εκπομπών. Τα εν λόγω πρόσθετα εργαλεία ξεπερνούν όσα μπορούν να επιτύχουν τα επιχειρησιακά και τα τεχνολογικά μέτρα ή τα βιώσιμα αεροπορικά καύσιμα και είναι καθοριστικής σημασίας για την επίτευξη των φιλόδοξων στόχων που έχουν τεθεί για τον τομέα των αερομεταφορών. Η βασική αρχή ενός MBM είναι η εσωτερικοποίηση του εξωτερικού κόστους των εκπομπών άνθρακα, παρέχοντας έτσι κίνητρα για επενδύσεις από τον τομέα των αερομεταφορών, προκειμένου να μειώσει το αποτύπωμα άνθρακά του. Εν ολίγοις: ο τομέας έχει έννομο συμφέρον να μειώσει τις εκπομπές καθώς το κέρδος του επιστρέφεται.

Συστήματα εμπορίας και αντιστάθμισης εκπομπών

Τα συστήματα εμπορίας εκπομπών (π.χ. σύστημα εμπορίας εκπομπών της ΕΕ) και τα συστήματα αντιστάθμισης (π.χ. CORSIA) αντιμετωπίζουν αμφότερα τις εκπομπές των αερομεταφορών, αλλά διαφέρουν ως προς τον τρόπο λειτουργίας τους. Τα συστήματα εμπορίας εκπομπών γενικά εργάζονται προς την επίτευξη των στόχων μείωσης των εκπομπών σε ολόκληρη την οικονομία (τα λεγόμενα «ανώτατα όρια»), ενώ τα συστήματα αντιστάθμισης, αντισταθμίζουν τις εκπομπές με μειώσεις σε άλλους τομείς, αλλά χωρίς συσχετισμένο ανώτατο όριο.

Σύστημα εμπορίας εκπομπών της ΕΕ (ETS) - σύστημα ανώτατου ορίου και εμπορίας

Το σύστημα εμπορίας εκπομπών της ΕΕ είναι ένα σύστημα ανώτατου ορίου και εμπορίας, που ορίζει περιορισμένο αριθμό δικαιωμάτων εκπομπών σε αερομεταφορείς, περιορίζοντας τη συνολική ποσότητα εκπομπών του κλάδου. Το σύστημα εμπορίας εκπομπών της ΕΕ είναι ο ακρογωνιαίος λίθος της πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής.

Ο συνολικός αριθμός δικαιωμάτων εκπομπών είναι περιορισμένος («ανώτατο όριο») και μειώνεται με την πάροδο του χρόνου μέσω ενός γραμμικού συντελεστή μείωσης, διασφαλίζοντας έτσι ότι ο στόχος της απόλυτης μείωσης του επιπέδου των εκπομπών CO₂ επιτυγχάνεται σε επίπεδο συστήματος.

Παράδειγμα:

Ο αερομεταφορέας Α δεν έχει χρησιμοποιήσει όλα τα δικαιώματα εκπομπών που του αναλογούν και επομένως είναι σε θέση να τα πουλήσει στον αερομεταφορέα Β.

Ο αερομεταφορέας Β χρησιμοποίησε περισσότερες εκπομπές από ό,τι είχε στη διάθεσή του και συνεπώς πρέπει να αγοράσει πρόσθετα δικαιώματα από τον αερομεταφορέα Α.

Οι αερομεταφορείς μπορούν να ανταλλάσσουν τα πλεονάζοντα δικαιώματα εκπομπών τους με άλλο αερομεταφορέα που αντιμετωπίζει / παράγει εκπομπές που υπερβαίνουν το δικό τους δικαίωμα.

Αυτό σημαίνει ότι, συνολικά, η ποσότητα των εκπομπών:

• Περιορίζεται σε συγκεκριμένο επίπεδο
• Μειώνεται σταδιακά, επιτρέποντας στον τομέα των αερομεταφορών να επιτύχει τους στόχους του όσον αφορά τις εκπομπές.

Η προσφορά και η ζήτηση για τα δικαιώματα καθορίζουν την τιμή τους βάσει του συστήματος εμπορίας εκπομπών της ΕΕ, και όσο υψηλότερη είναι η τιμή, τόσο ισχυρότερο είναι το κίνητρο για μείωση των εκπομπών. Μέρος των εσόδων που παράγονται από τη δημοπρασία των δικαιωμάτων εκπομπών διοχετεύεται στο Ταμείο Καινοτομίας, το οποίο θα παρέχει υποστήριξη για εμπορική επίδειξη καινοτόμων τεχνολογιών χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, με στόχο να διαθέσει στην αγορά βιομηχανικές λύσεις για την απεξάρτηση της Ευρώπης από τον άνθρακα και τη στήριξη της μετάβασής της στην κλιματική ουδετερότητα.

Στόχος: Το σύστημα εμπορίας εκπομπών της ΕΕ αναμένεται να οδηγήσει σε μείωση των εκπομπών σε ολόκληρη την οικονομία κατά 43% το 2030 σε σύγκριση με τα επίπεδα του 2005 για τους τομείς που καλύπτονται από το σύστημα εμπορίας εκπομπών της ΕΕ.

ICAO CORSIA – Σύστημα αντιστάθμισης

Στόχος: Ο στόχος του CORSIA είναι να πετύχει ανάπτυξη με ουδέτερο ισοζύγιο άνθρακα από το 2020 και έπειτα, προκειμένου να διασφαλίσει δηλαδή ότι οι καθαρές εκπομπές CO₂ από τη διεθνή αεροπορία δεν θα υπερβαίνουν τα επίπεδα του 2020. Οι αερομεταφορείς θα κληθούν να αγοράσουν πιστώσεις αντιστάθμισης προκειμένου να αντισταθμίσουν τις εκπομπές CO₂ που υπερβαίνουν τη γραμμή βάσης για την περίοδο 2019-2020.

Αυτό συνεπάγεται:

• Περιορισμό των καθαρών εκπομπών CO₂ στα επίπεδα του 2020 και αντιστάθμιση τυχόν καθαρών εκπομπών CO₂ πάνω από τα επίπεδα του 2020 μέσω του CORSIA
• Μείωση των εκπομπών σε διαφορετικούς τομείς, επιτρέποντας μια ολιστική προσέγγιση στη μείωση των εκπομπών.

Για περισσότερες πληροφορίες, επισκεφτείτε τον ιστότοπο του ICAO.

Ισχυρή και αξιόπιστη υποβολή εκθέσεων για τις εκπομπές – επίτευξη μείωσης των εκπομπών

Τόσο το σύστημα εμπορίας εκπομπών της ΕΕ κ όσο και το CORSIA περιλαμβάνουν παρόμοια συστήματα παρακολούθησης, υποβολής εκθέσεων και επαλήθευσης (MRV), τα οποία έχουν ως στόχο να διασφαλίσουν ότι οι πληροφορίες που συλλέγονται σε σχέση με τις εκπομπές CO₂ στο πλαίσιο του συστήματος είναι έγκυρες και αξιόπιστες. Το σύστημα MRV εν συντομία:

Οι αρμόδιες αρχές των κρατών ελέγχουν και εγκρίνουν το σχέδιο παρακολούθησης εκπομπών που προτείνεται από κάθε αεροπορική εταιρεία. Οι αεροπορικές εταιρείες παρακολουθούν τις εκπομπές CO₂ είτε με τη μέθοδο παρακολούθησης κατανάλωσης καυσίμων είτε με κάποιο εργαλείο εκτίμησης.

Οι απαραίτητες πληροφορίες σε σχέση με τις εκπομπές CO₂ συγκεντρώνονται σε ετήσια βάση και αναφέρονται σε έκθεση που υποβάλλεται από τις αεροπορικές εταιρείες στις αρμόδιες αρχές.

Η επαλήθευσητων πληροφοριών σε σχέση με τις εκπομπές CO₂ από τρίτο μέρος διασφαλίζει ότι τα δεδομένα που αναφέρονται είναι ακριβή και ορθά. Ο φορέας επαλήθευσης πρέπει να είναι ανεξάρτητος από την αεροπορική εταιρεία, να ακολουθεί τα διεθνή πρότυπα στο έργο του και να είναι διαπιστευμένος από έναν Εθνικό Οργανισμό Διαπίστευσης.

Το σύστημα εμπορίας εκπομπών της ΕΕ και το CORSIA εξελίχθηκαν τα προηγούμενα έτη και θα συνεχίσουν και στο μέλλον. Θα αντιμετωπίσουν αμφότερα τις μειώσεις των εκπομπών πέρα από τα αποτελέσματα που μπορούν να επιτευχθούν με την τεχνολογία, τα επιχειρησιακά μέτρα και τα βιώσιμα αεροπορικά καύσιμα. Περισσότερες πληροφορίες και δεδομένα θα δημοσιευτούν στην επόμενη έκδοση της Ευρωπαϊκής Περιβαλλοντικής Έκθεσης για την Αεροπορία (EAER), η οποία έχει προγραμματιστεί να δημοσιευτεί το 2022.

Αντίκτυπος για τους επιβάτες

Τα MBM όπως το σύστημα εμπορίας εκπομπών της ΕΕ και το CORSIA και το σχετικό κόστος εκπομπών άνθρακα θα πρέπει να θεωρηθούν ως μέσο για την παροχή κινήτρων για επενδύσεις από τον τομέα των αερομεταφορών για τη μείωση του αποτυπώματος άνθρακά του.

Ιστορικά, το κόστος των εκπομπών άνθρακα αντιπροσώπευε κατά προσέγγιση ποσοστό μεταξύ 0,2% και 1,3% του συνολικού λειτουργικού κόστους για τις αεροπορικές εταιρείες, το οποίο αντανακλά ένα μικρό μέρος του συνολικού κόστους σε σύγκριση, για παράδειγμα, με τα αεροπορικά καύσιμα.

Παρόλο που είναι πιθανό οι αεροπορικές εταιρείες να μετακυλήσουν πλήρως ή εν μέρει το κόστος αγοράς δικαιωμάτων του συστήματος εμπορίας εκπομπών ή/και πιστώσεων αντιστάθμισης CORSIA, ο αντίκτυπος στις τιμές των εισιτηρίων εξαρτάται από διάφορους παράγοντες, συμπεριλαμβανομένης της απόστασης της πτήσης και του επιπέδου ανταγωνισμού σε ένα συγκεκριμένο δρομολόγιο.

Συνεισφορά του EASA

Ο EASA συμμετέχει ενεργά στις εργασίες για τα MBM. Η συμμετοχή αυτή περιλαμβάνει ενδεικτικά τα εξής:

Τεχνική υποστήριξη στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τα MBM, συμπεριλαμβανομένης της θέσπισης προτύπων CORSIA μέσω σχετικών φόρουμ του ICAO και υποστήριξη στην εφαρμογή του συστήματος εμπορίας εκπομπών της ΕΕ.

Υποστήριξη διεθνών εταίρων για την υλοποίηση του CORSIA μέσω των έργων διεθνούς συνεργασίας του EASA, για παράδειγμα στις περιοχές της Νοτιοανατολικής Ασίας, των Νήσων του Ειρηνικού, της Αφρικής, της Καραϊβικής και της Λατινικής Αμερικής.

• Ρίξτε μια ματιά στα έργα τεχνικής συνεργασίας του EASA «Capacity building for CO₂ mitigation from international aviation In Africa and the Caribbean (CORSIA Africa & the Caribbean)» [Ανάπτυξη ικανοτήτων για τον μετριασμό του CO₂ από τη διεθνή αεροπορία στην Αφρική και την Καραϊβική (CORSIA Αφρική και Καραϊβική)].

Διεξαγωγή ερευνητικών δραστηριοτήτων για MBM, που καλύπτει έργα στο πλαίσιο του ερευνητικού προγράμματος Ορίζοντας 2020, καθώς και στο πλαίσιο του προγράμματος Ορίζοντας Ευρώπη, που έχουν αναπτυχθεί ραγδαία τα τελευταία έτη.

• Ρίξτε μια ματιά στα ερευνητικά έργα του EASA «Environmental Research – Market-based Measures» (Περιβαλλοντική έρευνα – Μέτρα που βασίζονται στην αγορά).