Zrównoważony rozwój jest zagadnieniem o kluczowym znaczeniu dla wszystkich sektorów gospodarki, w tym dla sektora lotnictwa, w którym występuje większa kontrola negatywnych skutków (hałas, jakość powietrza i zmiana klimatu) dla zdrowia i jakości życia obywateli Unii Europejskiej, a także potrzeba intensyfikacji działań.
Wiadomo, że dekarbonizacja sektora lotnictwa stanowi wyzwanie, ale w ciągu ostatnich trzech lat poczyniono postępy w zakresie kluczowych strategii politycznych i przepisów, które zbliżają nas do osiągnięcia niezwykle potrzebnych celów. Strategie i przepisy te to np. Europejski Zielony Ład, Europejskie prawo o klimacie, kompleksowa strategia na rzecz zrównoważonej i inteligentnej mobilności, plan działania na rzecz eliminacji zanieczyszczeń, rozporządzenie ReFuelEU Aviation oraz zmieniony system handlu uprawnieniami do emisji (mechanizm kompensacji emisji lotniczych przez redukcję emisji w innych sektorach). Więcej informacji na temat tych strategii politycznych można znaleźć w sekcji „Powiązane treści”.
W poszukiwaniu ulepszeń kluczowe znaczenie ma jasny obraz efektywności środowiskowej i wyzwań, z którymi sektor się zmaga. W związku z tym co trzy lata EASA publikuje europejski raport dotyczący wpływu lotnictwa na środowisko, który zawiera obiektywny, jasny i dokładny przegląd historycznych i prognozowanych wyników tego sektora. Znajdują się w nim również zalecenia dla różnych zainteresowanych stron, tak aby cele zrównoważonego rozwoju mogły przekształcić się w konkretne działania.
Najnowszy raport ukazał się na początku 2025 r. – można go pobrać tutaj! Raport sporządzono w języku angielskim, ale streszczenia i zalecenia są dostępne we wszystkich językach UE i Organizacji Narodów Zjednoczonych. Poniżej przedstawiono niektóre z najważniejszych kwestii.
Wraz ze wszystkimi innymi sektorami gospodarki lotnictwo znajduje się na rozdrożu w procesie transformacji w kierunku dekarbonizacji. Jednocześnie mierzy się z coraz silniejszą presją związaną z uzgodnionymi celami i wyzwaniami w zakresie ochrony środowiska, które wynikają problemów związanych z łańcuchem dostaw opóźniających odnowienie floty, a także wyższej ceny zrównoważonego paliwa lotniczego i ograniczonej zdolności produkcyjnej. W ostatnich latach udało nam się sporo osiągnąć, dzięki czemu znaleźliśmy się na właściwej drodze. Musimy jednak działać szybciej. Należy teraz podjąć skoordynowane działania. Rozwiązanie kwestii poruszonych w niniejszym sprawozdaniu umożliwi nam dokonanie uporządkowanego przejścia na czystsze lotnictwo, przy jednoczesnym zachowaniu wysokiego, ujednoliconego poziomu bezpieczeństwa i łączności.
Florian Guillermet – dyrektor wykonawczy – Agencja Unii Europejskiej ds. Bezpieczeństwa Lotniczego (EASA), w swoim przesłaniu powitalnym odnoszącym się do europejskiego sprawozdania z 2025 r. dotyczącego wpływu lotnictwa na środowisko.
Sekcje i najważniejsze kwestie zawarte w raporcie
Europejski raport z 2025 r. dotyczący wpływu lotnictwa na środowisko obejmuje następujące obszary:
- Przegląd sektora lotnictwa
- Wpływ lotnictwa na środowisko
- Technologia i projektowanie
- Zarządzanie ruchem lotniczym i operacje lotnicze
- Porty lotnicze
- Zrównoważone paliwo lotnicze
- Środki rynkowe
- Współpraca międzynarodowa
Emisje lotnicze
W 2022 r. loty z UE-27+EFTA (Islandia, Liechtenstein, Szwajcaria i Norwegia) emitowały 12% wszystkich gazów cieplarnianych pochodzących z transportu i 4% wszystkich gazów cieplarnianych w UE-27+EFTA.
Wpływ lotnictwa na klimat jest połączeniem emisji CO2 i emisji innych niż CO2. Emisje inne niż CO2 obejmują tlenki azotu (NOX), pył zawieszony (sadza), tlenki siarki (SOX) i parę wodną, a także późniejsze skutki tworzenia się smug kondensacyjnych i interakcji aerozol-chmura.
Emisje CO2 z lotnictwa
W 2023 r. lotnictwo odpowiadało za około 2,5% emisji CO2 na świecie. Bezwzględne wielkości emisji znacznie wzrastają. 47% całkowitej emisji CO2 z lotnictwa w latach 1940–2019 miało miejsce od 2000 r.
Dobrze wiedzieć – sieć ekspertów ds. emisji innych niż CO2 z lotnictwa
Nadal istnieje znaczna niepewność co do wpływu emisji lotniczych innych niż CO2 na klimat. W 2024 r. EASA rozpoczęła inicjatywę o nazwie „Aviation Non-CO2 Experts Network (ANCEN)” („sieć ekspertów ds. emisji innych niż CO2 z lotnictwa”), aby jak najlepiej zrozumieć wpływ emisji innych niż CO2 oraz sposoby ich ograniczania.
Zarządzanie ruchem lotniczym i operacje lotnicze
Sposób eksploatacji statków powietrznych i sposób korzystania z przestrzeni powietrznej mają wpływ na emisje. Realizacja ambitnych zadań środowiskowych wymaga skuteczniejszych działań prowadzących do zmniejszenia nadmiernego zużycia paliwa i ograniczenia emisji. W ciągu ostatnich trzech lat nastąpiły pewne zmiany w tym obszarze, mianowicie zaktualizowano „centralny plan zarządzania europejskim ruchem lotniczym w 2024 r.” Dzięki temu niebo nad Europą ma stać się najbardziej wydajną i przyjazną dla środowiska przestrzenią lotniczą na świecie. Wdrożenie planu mogłoby doprowadzić do zmniejszenia emisji CO2 o 9,3% na lot do 2025 r.
Wpływ konfliktów zbrojnych
W jaki sposób konflikty zbrojne mogą wpływać na efektywność operacji lotniczych? Gdy niektóre przestrzenie powietrzne są zamknięte, operatorzy mogą być zmuszeni do korzystania z dłuższych, mniej wydajnych tras. Na przykład zamknięcie ukraińskiej przestrzeni powietrznej dla ruchu komercyjnego zostało spotęgowane wzajemnymi zakazami dostępu do przestrzeni powietrznej dla operatorów rosyjskich i wielu zachodnich. Loty ze wschodu na zachód między Europą a Azją, które wcześniej odbywały się przez rosyjską przestrzeń powietrzną, muszą zostać przekierowane, co wydłuża czas podróży i zwiększa zużycie paliwa, obniżając tym samym wydajność lotu.
Porty lotnicze
Oprócz emisji gazów cieplarnianych wpływ na środowisko ma także hałas generowany przez operacje lotnicze. Wpływ ten jest szczególnie istotny w portach lotniczych i na otaczających je obszarach. Dlatego też w raporcie z 2025 r. dotyczącym wpływu lotnictwa na środowisko znajdują się również dane na temat charakterystyki hałasu statku powietrznego.
Rolę w ograniczaniu emisji odgrywają porty lotnicze. Czynią to na różne sposoby, np. poprzez zapewnienie optymalnego toru lotu, elektryfikację pojazdów i infrastruktury naziemnej, bardziej zrównoważone operacje naziemne (takie jak kołowanie na jednym silniku), ułatwianie dostaw zrównoważonych paliw lotniczych oraz badanie możliwości korzystania z alternatywnych niskoemisyjnych źródeł energii, np. wodoru i energii elektrycznej.
Technologia
W ciągu ostatnich kilku lat pojawiło się niewiele nowych, certyfikowanych, dużych samolotów transportowych, takich jak samoloty komercyjne, którymi latamy, oraz typów silników, a ulepszenia w zakresie ochrony środowiska były minimalne. Nowe samoloty o zwiększonej efektywności paliwowej i niższym poziomie generowanego hałasu są ważnymi środkami łagodzącymi, ale ich wytworzenie i wprowadzenie do globalnej floty wymaga czasu. Wykorzystanie alternatywnych źródeł energii, takich jak energia elektryczna i wodór, jest również wciąż odległe w przypadku większych samolotów.
Lotnictwo ogólne (mniejsze lekkie samoloty do użytku rekreacyjnego lub transportu prywatnego) jest jednak postrzegane jako kolebka rozwoju, testowania i uprzemysłowienia innowacji i może przyczyniać się do wprowadzania ulepszeń w całym sektorze lotnictwa.
Zrównoważone paliwa lotnicze
To właśnie w tej dziedzinie niedawno poczyniono duże postępy po zatwierdzeniu w 2023 r. rozporządzenia w sprawie lotnictwa RefuelEU. Ten akt prawny określa obowiązkowe cele w zakresie dostaw zrównoważonych paliw lotniczych w europejskich portach lotniczych. Dostawy te będą stopniowo wzrastać: z 2% w 2025 r. do 70% w 2050 r.
Zrównoważone paliwa lotnicze mają potencjał do zapewnienia znacznych redukcji emisji CO2 i emisji innych niż CO2 w całym cyklu życia w porównaniu z konwencjonalnymi paliwami do silników odrzutowych, głównie podczas procesu produkcji. Według stanu na 2024 r. produkcja zrównoważonych paliw lotniczych stanowiła jedynie 0,53% całkowitego zużycia paliw do silników odrzutowych na świecie. Aby sprostać przyszłym wymaganiom i celom, konieczne jest znaczne zwiększenie zdolności produkcyjnych. Dużym problemem związanym ze zrównoważonymi paliwami lotniczymi jest ich cena: takie paliwo może kosztować od trzech do dziesięciu razy więcej niż konwencjonalne paliwo. Oczekuje się jednak, że ceny obniżą się wraz ze wzrostem produkcji.
Środki rynkowe
Środki rynkowe to mechanizmy mające na celu kompensację emisji. Więcej na ten temat można przeczytać w tym specjalnym artykule EASA Light. W przypadku lotnictwa najbardziej znanymi systemami są unijny system handlu uprawnieniami do emisji (EU ETS) i ICAO CORSIA. Niedawny przegląd unijnego systemu handlu uprawnieniami do emisji (EU ETS) w 2023 r. obejmuje stopniowe wycofywanie bezpłatnych uprawnień dla linii lotniczych i zmniejszenie pułapu emisji lotniczych począwszy od 2024 r. Prowadzi to do wzrostu kosztów uprawnień i zachęca do redukcji emisji w sektorze lotnictwa.
Współpraca międzynarodowa
Lotnictwo ma charakter międzynarodowy, w związku z czym zrównoważony rozwój sektora można osiągnąć jedynie przy udziale wszystkich zainteresowanych stron. Wdrożonych zostało kilka programów poświęconych ochronie środowiska, mianowicie przez UE i ICAO, aby zapewnić współpracę z państwami partnerskimi w zakresie wspólnych celów. Same podmioty europejskie współpracowały ze 112 państwami partnerskimi i od 2022 r. przeznaczyły około 20 mln EUR na projekty w zakresie ochrony środowiska w lotnictwie cywilnym.
W ostatnich latach europejski sektor lotnictwa nadal podążał trudną, ale istotną ścieżką w kierunku zrównoważonego rozwoju. Stoimy u progu poważnych zmian, które mają wpływ na cały sektor – z perspektywy technologicznej, energetycznej i operacyjnej. Ostatnie przełomowe zmiany, zarówno w Europie, jak i na całym świecie, zapewniają lotnictwu jasno wytyczony plan na rzecz znacznego obniżenia śladu klimatycznego.
Magda Kopczyńska – dyrektor generalna ds. mobilności i transportu – Komisja Europejska, w swoim przesłaniu powitalnym odnoszącym się do europejskiego raportu z 2025 r. dotyczącego wpływu lotnictwa na środowisko.
Dodatkowe informacje
Zobacz pełną wersję raportu i więcej przykładów, jak zainteresowane strony z powodzeniem przekształciły cele zrównoważonego rozwoju w działania.
Więcej informacji na temat zrównoważonego rozwoju można również znaleźć na stronie EASA Light.