Wyobraźmy sobie następującą sytuację: społeczność ponad 300 000 pracowników sektora lotnictwa w Unii Europejskiej (UE) – będąca w rzeczywistości największą grupą personelu lotniczego – która każdego dnia obsługuje dziesiątki tysięcy lotów realizowanych przez różnych operatorów, nie dysponuje własnymi przepisami w zakresie bezpieczeństwa. Tak wyglądała rzeczywistości w sektorze obsługi naziemnej do chwili przyjęcia nowych unijnych rozporządzeń w obszarze obsługi naziemnej w 2025 r.
Rozporządzenia dotyczące operatorów, pilotów, personelu pokładowego, statków powietrznych oraz wytwarzania i konserwacji produktów, a także rozporządzenia odnoszące się do portów lotniczych, operatorów zarządzających ruchem lotniczym i ośrodków szkolenia pilotów, obowiązują już od wielu lat. Usługi w zakresie obsługi naziemnej statków powietrznych i pasażerów przez długi czas znajdowały się jednak poza unijnym systemem regulacyjnym.
Aby wypełnić tę lukę, Komisja Europejska powierzyła EASA zadanie opracowania przepisów bezpieczeństwa w zakresie usług obsługi naziemnej na potrzeby organizacji świadczących tego rodzaju usługi. Unijne rozporządzenia w zakresie obsługi naziemnej (z których jedno dotyczy sprawowania przez właściwe organy nadzoru nad organizacjami świadczącymi usługi obsługi naziemnej, a drugie – samych organizacji świadczących usługi obsługi naziemnej) zostały opublikowane przez Komisję Europejską na początku 2025 r. i są przykładem, który powinien być naśladowany przez ustawodawców z całego świata, ponieważ w większości państw sektor ten nie jest jeszcze objęty żadnymi ramami regulacyjnymi w zakresie bezpieczeństwa lotniczego.
W nowych przepisach podkreślono przede wszystkim rolę obsługi naziemnej w dążeniu do osiągnięcia wspólnego celu przyświecającego całej działalności lotniczej: zapewnieniu bezpieczeństwa wszystkim zaangażowanym podmiotom, tj. zarówno pasażerom, jak i pracownikom.
Czynności związane z obsługą naziemną i wpływ, jaki mogą wywierać one na bezpieczeństwo lotu.
Obsługa naziemna to zbiorcza nazwa określająca czynności przeprowadzane na lotnisku w celu przygotowania statku powietrznego i jego pasażerów do lotu, takie jak m.in. załadunek i rozładunek bagażu, przygotowanie statku powietrznego w taki sposób, by pasażerowie mogli wejść na jego pokład, wniesienie wyposażenia związanego z cateringiem na pokład samolotu czy jego tankowanie.
Usługi te mają kluczowe znaczenie i mogą wpływać na bezpieczeństwo całego lotu, np.:
Załadunek i rozładunek bagażu
Nieprawidłowe załadowanie bagażu lub innego rodzaju ładunku może wpłynąć na środek ciężkości/poziom równowagi statku powietrznego, co z kolei może stwarzać ryzyko utraty kontroli nad samolotem w trakcie lotu. Gdy statek powietrzny znajduje się na ziemi, niewłaściwe rozłożenie ładunku może doprowadzić do jego przechylenia na dziób lub ogon.
Postępowanie z towarami niebezpiecznymi
Kwestie związane z pakowaniem, etykietowaniem i ładowaniem towarów niebezpiecznych na statek powietrzny regulują restrykcyjne przepisy. Nieprawidłowe wykonanie tych czynności może doprowadzić do pożaru lub wycieku niebezpiecznych materiałów. Dowiedz się więcej o towarach niebezpiecznych.
Tankowanie statku powietrznego
Zatankowanie statku powietrznego odpowiednią ilością prawidłowego, wolnego od zanieczyszczeń paliwa spełniającego określone specyfikacje wskazane przez operatora ma kluczowe znaczenie.
Zapobieganie oblodzeniu statków powietrznych i ich odladzanie:
Czynność ta wywiera duży wpływ na bezpieczeństwo, jeżeli nie jest wykonywana lub jeżeli jest wykonywana w nieprawidłowy sposób. Zaniedbania w tym zakresie bywały przyczyną wypadków. Gromadzenie się lodu może skutkować wstrzymaniem pracy silników lub wzrostem masy statku powietrznego w stopniu uniemożliwiającym odbycie lotu.
Obsługa ramp i serwisowanie statków powietrznych
Pojazdy i urządzenia znajdujące się wokół samolotu na ziemi - takie jak taśma bagażowa, wózki bagażowe, naziemny agregat prądotwórczy, mostki do wsiadania pasażerów, ciężarówki z paliwem lub cateringiem – mogą doprowadzić do uszkodzeń w przypadku niewłaściwego manewrowania w pobliżu samolotu. Dodatkowo obce przedmioty (czyli elementy znajdujące się w samolocie lub wokół niego, które mogą stanowić zagrożenie dla operacji lotniczych) mogą uszkodzić silniki lub zranić pracowników obsługi naziemnej. Operacje cofania lub holowania samolotu mają krytyczne znaczenie dla bezpieczeństwa – konieczne jest zapewnienie, aby tor przed samolotem był wolny od wszelkich przeszkód.
Na czym polegają zmiany wynikające z nowych przepisów?
-
Wprowadzono wspólne standardy nadzoru wraz ze szczegółowymi zasadami wspólnego nadzoru.
Właściwe organy państw członkowskich EASA (państw członkowskich UE oraz krajów EFTA: Szwajcarii, Islandii i Norwegii) będą odpowiedzialne za nadzór nad organizacjami świadczącymi usługi obsługi naziemnej na ich lotniskach (uwaga: Liechtenstein również jest krajem EFTA i członkiem EASA, jednak nie posiada lotniska). Będą one ściśle współpracować, opracowując wspólne narzędzia audytowe i wytyczne dla inspektorów, aby zapewnić skuteczny i zharmonizowany nadzór nad ogólnoeuropejskimi organizacjami obsługi naziemnej, które działają w więcej niż jednym państwie członkowskim.
-
Wymagania dotyczące systemu zarządzania dla organizacji obsługi naziemnej.
Organizacje świadczące usługi obsługi naziemnej będą musiały wdrożyć procesy i procedury, które umożliwią im identyfikację zagrożeń bezpieczeństwa w ramach ich działalności, ocenę ryzyka związanego z bezpieczeństwem oraz zastosowanie metod kontroli tego ryzyka. Dodatkowo, będą musiały kształtować i wspierać kulturę bezpieczeństwa wśród swoich pracowników.
-
Wymagania szkoleniowe.
Organizacje świadczące usługi obsługi naziemnej będą musiały zadbać o to, by ich pracownicy byli właściwie przeszkoleni, świadomi swojej roli w zapewnianiu bezpieczeństwa operacyjnego i kompetentni w realizacji swoich zadań zgodnie z obowiązującymi standardami operacyjnymi. Przepisy te będą również sprzyjały mobilności pracowników.
-
Program utrzymania sprzętu obsługi naziemnej wykorzystywanego w ramach usług obsługi naziemnej.
Organizacje obsługi naziemnej będą musiały regularnie konserwować swoje wyposażenie oraz wprowadzić procedury zapobiegające uszkodzeniom samolotów lub innych pojazdów na płycie lotniska.
-
Wymagania operacyjne dotyczące procedur operacyjnych na poziomie ogólnym.
Organizacje obsługi naziemnej będą musiały zapewnić bezpieczne świadczenie usług, a jednocześnie przestrzegać wszystkich procedur operatorów lotnisk, które ich dotyczą jako użytkowników lotnisk.
W przepisach uwzględniono współpracę między liniami lotniczymi, lotniskami i organizacjami obsługi naziemnej w ramach nałożenia na nie obowiązku wzajemnego udostępniania istotnych informacji dotyczących bezpieczeństwa w celu omówienia i wdrożenia wspólnych środków bezpieczeństwa.Rozporządzenia w zakresie obsługi naziemnej będą miały zastosowanie jedynie do dostawców usług obsługi naziemnej na lotniskach objętych unijnymi przepisami bezpieczeństwa. Więcej informacji znajduje się w naszym artykule o portach lotniczych.
Dlaczego potrzebne były rozporządzenia w zakresie obsługi naziemnej?
Celem rozporządzeń w zakresie obsługi naziemnej było stworzenie równych warunków działania w tym obszarze w Europie i zapewnienie kompleksowego podejścia systemowego do bezpieczeństwa lotniczego. Badania przeprowadzone przez branżę wskazują, że uszkodzenia samolotów spowodowane sprzętem używanym do obsługi naziemnej generują niewiarygodne koszty w wysokości 1,5 miliarda euro rocznie tylko w samej Europie. Dodatkową korzyścią wprowadzenia unijnych przepisów dotyczących obsługi naziemnej jest jednolite rozporządzenie obowiązujące we wszystkich państwach członkowskich EASA, zamiast 30 różnych regulacji krajowych – lub ich całkowitego braku.
Organizacje obsługi naziemnej muszą świadczyć usługi zgodnie z instrukcjami i procedurami przewoźników lotniczych. Często prowadzi to do sytuacji, w której organizacja obsługi naziemnej posiada wiele różnych instrukcji dotyczących sposobu świadczenia tej samej usługi. Konkretny przykład: podczas zakładania klinów na koła i ustawiania pachołków wokół samolotu, zespół obsługi naziemnej musi czasem stosować ponad 20 różnych konfiguracji klinów i pachołków dla tego samego typu samolotu, w zależności od instrukcji poszczególnych operatorów lotniczych. Takie różnice nie zawsze są podyktowane względami bezpieczeństwa i mogą łatwo prowadzić do błędów w stosowaniu właściwej procedury. 
Unijne rozporządzenia w zakresie obsługi naziemnej mają na celu poprawę sytuacji opisanej powyżej: ograniczenie uszkodzeń samolotów oraz zwiększenie bezpieczeństwa poprzez nałożenie na organizacje obowiązku wdrożenia systemu zarządzania bezpieczeństwem i odpowiedniego szkolenia personelu. Przepisy te stanowią również krok w kierunku standaryzacji procedur. Chociaż w przepisach nie określono liczby klinów i pachołków wymaganej w przypadku poszczególnych typów statków powietrznych, umożliwią one operatorom lotniczym uzgodnienie stosowania procedur operacyjnych ich dostawcy usług obsługi naziemnej, zwłaszcza gdy są one oparte na standardach branżowych.
Przyjęcie tych przepisów kończy sześć lat prac legislacyjnych rozpoczętych w 2018 r. EASA skorzystała z wsparcia technicznego dużej grupy ekspertów reprezentujących wszystkie zainteresowane strony: duże i małe organizacje obsługi naziemnej, operatorów lotniczych, operatorów lotnisk, kilka stowarzyszeń tych podmiotów, właściwe organy oraz związek zawodowy reprezentujący liczne grono pracowników lotnictwa. W latach 2022 i 2023 projekty przepisów były również poddawane konsultacjom publicznym i konsultacjom technicznym w ramach organów doradczych EASA. Przeczytaj więcej o tym, jak powstają nowe przepisy.
Działania EASA w zakresie obsługi naziemnej potwierdzają istotność tego sektora dla sprawnej pracy lotnisk i ogólnego poziomu bezpieczeństwa lotniczego.